Korona döneminde Aydınlanma

Mehmet Ömür

Immanuel Kant (1724-1804)   Orta yolu bulmaya çalışır.

Sokağa çıkamıyoruz sokak şu sıralarda fotoğrafçılığı bitti. 1 saat çıktığımızda çektiğimiz fotoğraflarda yüzler maskeli, ifadeler yok olmuş. Bu durum fotoğrafı seven bir kişiye ne yapar diye düşündüm. Filozof yapacağına karar verdim. Birden aydınlanmaya başladım.

Aydınlanma konusu hep kafamı kurcalamıştır. İnsanlara özgürlüğün yolunu açan “İnsan hakları bildirgesine” kadar yol alan aydınlanma periyodu nasıl gelişti. Kimler başlattı neler oldu. Bu konuda çok güzel yazılar var. Ben de “Bunlardan yararlanarak acaba kendimce bir derleme yapabilir miyim dedim. madem fotoğraf çekemiyorum biraz da aydınlanayım istedim. 

Biraz araştırdım.

İşe İmanuel Kant’la başlanması gerekiyor. Belki de Descartes daha iyi bir nirengi taşı olabilirdi bilemedim. Kant için 1700 lerin ikinci yarısına kadar geriye sarmalıyız. O dönemde aslında birleşik Almanya bile yoktu. Almanca konuşulan bölge Avrupa’da  birkaç beylik  ve  Prusya, Avusturya ve Bavyera gibi bazı büyük devletlerden oluşuyordu.

Kant bireylerin eğitim düzeylerini yükselmesinin sadece bireylere değil topluma da katkısının olacağına inanmıştı. Oysa o dönemin liderleri böyle düşünmüyorlardı. Hatta tam tersine bireylerin eğitilmesinin toplum düzenine zarar vereceğinde hemfikirdiler. İnsanlar eğitimli olduklarında bağımsız olma arzusu içine girecekler, krallara ve aristokratlara bağlı kalmak istemeyeceklerini düşünüyorlardı.

Kant iktidardakilere şöyle diyordu; “Çok endişelenmeyin. Eğer yüksek sınıfın bir üyesiyseniz, aydınlanmadan korkmanıza gerek yok çünkü sonuçta aydınlanma tüm devletin, tüm toplumun gücünü arttırmak için güçlü bir öge olabilir.”

1789 daki Fransız devriminden 5 yıl önce Kant 1784 te “Aydınlanma Nedir” adlı çok kısa eserini yazıyor. Kant orta yol bulma, denge peşinde. Aynı yıllarda Jean Jacques Rousseau’da sahnede ve farklı bir yoldan düşüncelerini dile getiriyor. Kanttan farklı düşünüyor. Ancak Rousseau Kant’ın aksine düşünceleri içinde tezatlar taşıyor. Rousseau’da birçok metin yazıyor. Bu iki metin dünyayı kültürel, siyasi ve ekonomik olarak değiştirecek güçte düşünceler taşıyor ve bunda başarılı da oluyor.

Aydınlanmanın  tanımını şöyle yapabiliriz: Aydınlanma dünyayı insanoğlu için daha iyi bir yuva haline getirme projesidir. Bunu nasıl yapabilir? Mantık kullanma yoluyla yapabilir. Mantık kullanma diyince işin içine bilim, eğitimi ve özgürlüğü de katmak gerekecektir. Ancak bu yollarla dünya daha konuksever bir yuva haline gelebilir. Aydınlanma aynı zamanda sosyal bir harekettir. Bu yönde Voltaire’i anmadan geçmemek gerek. Voltaire bu noktada “Ecraser l’infame” yani “Alçaklığı ezin” buyurmuştur. Aslında demek istediği saçmalıklardan ve gelişmenin önüne geçenlerden kurtulun demek istemiştir. Ama birçok gazeteci ve ikinci derecedeki entellektüel bunu gücü elinde bulunduran insanlardan kurtulun olarak algılamışlarıdır veya öyle algılamak istemişlerdir.

kant felsefede orta yolu bulmak isteyen bir düşünürdür. Hem pastam dursun hem de karnım doysun demektedir. hem mantığı ve bilimi savunur hem de inanç ve inanışa yer verir.

Plato’dan Kant’a kadar gelen felsefe tarihinde “ İdeal ve reel arasında nasıl bir bağlantı kurabiliriz?” sorunu filozofları fazlasıyla meşgul etmiştir.

Platon için her şey ideal biçimlerle ve onların reelle bağlantısıyla ilgiliydi.

Oysa Kant mantığı savunur, bilimi savunur, yeni bir tür aydınlanmayı savunur.

Ayrıca inanç için de yer yaratır, inanışa da yer bırakır.

Kant’ın Descartes’dan etkilenmiş olduğu besbellidir. Descartes “Düşünüyorum, öyleyse varım.”dır. Şüphecilik mücadelesinin başlangıcı Descartes ile gerçekleşti diyebiliriz.

“Düşünüyorum, öyleyse varım.”Bununla ne demek istemiştir? Demek istediği, Descartes etrafındaki her şeyden şüphe edebilirdi. Her şeyi sorgulayabilirdi. Oysa ingiliz düşünürlerden Descartes’den etkilenmiş olan Locke “Hissediyorum, öyleyse varım.” demiştir. Locke şüpheciliği uzak tutmanın yöntemini deneylerle öğrenmeye bağlar.  Böylece daha fazla tecrübe kazanılacaktır . Deneyim ise bilgiye yol açacaktır.

Locke’nin ardından İngiltere’de David Hume ortaya çıkar ve “Deneyim aslında bilgi vermez” der. “Sadece size alışkanlık kazandırır” der. Bu bizim deneysel şüphecilik diyebileceğimiz yeni bir tür düşünce tarzıdır ve Kant’ı endişelendirmiştir.

Bu nedenle Kant temel felsefi çalışmalarını yazarken, Descartes’ın akılcılığı ve Locke ve Hume’un deneyciliği arasında orta yolu tutmaya çalıştığını itiraf eder. Kant’ın çok karmaşık bir düşünür olduğunu anlıyor ve onu anlamakta zorluk çektiğimi fark ediyorum doğrusunu isterseniz.

Yazdığı şu kitapları okumaya da hiç niyetim yok. Filozof olma ihtimalim sıfıra yakın. Saf aklın eleştirisi, Saf mantığın eleştirisi ve Yargı yetisinin eleştirisi kitaplarını okuyabilen zaten başka bir boyuta taşınmış olur.

Kant’a göre bizim dünyanın bir yanı olan bilgilere sahip olduğumuzu anlamak önemlidir. Kant bu yanı fenomenal taraf olarak adlandırır. Fenomenler, gözlüklerimi takıp dünyayı nasıl gördüğümüz, dünyayı nasıl algıladığımızla ilgilidir. Gözlüklerimiz aklımızdır ve dünyayı bize mantıklı gösterir. Bize dünyayı uzay ve zamanda veya diğer kategorilerde organize eder. Kant’a göre bilgi aklımızın dünyayı mantıklı bir yer olarak inşa etmesine yarar.

Bu yolla tahminlerde bulunabiliriz, yıkılmayan köprüler yapabiliriz. Zamanı doğru gösteren saatler yapabiliriz. Bunların hepsi fenomenler dünyası hakkındadır.

Sonra başkaları “Ama bu gerçek dünya mı?” diye itiraz ederler.Kant ise akıl olmadan dünyayı anlamak mümkün olmaz der. Der demesine ama şunu da ekler, “Ama aklımın algılamadığı yerlerde bir şeylerin olduğunu da biliyorum.”

İşte bu diğer tarafta da inançlar vardır. Bu taraf da numenal taraf der.

Bu diğer tarafta ruhun ölümsüzlüğüne, kurtuluşa, Tanrı sevgisine, inandığımız dünya vardır. Bunu dünyayı bilimle çürütmek mümkün değildir. Bilimle kanıtlamak da mümkün değildir. Kant bu iki dünyanın birlikte var olabileceğine inanmıştır. İkisi arasında bir yol tutturmuş gitmiştir.

Kant demiş de demiştir. “Aydınlanma inancı tehdit etmiyor çünkü inanç şeylerin kendisiyle ilgilidir ve bunu kalbinin derinliklerinde hissedebilirsin” demiştir.

“Kendimizi bu toyluktan kurtarmalıyız

“Aydınlanma insanın kendini mahkum ettiği vesayetten kurtulmasıdır.”

“Bilmeye cesaret edin ve kendi aklınızı kullanma cesareti gösterin.”

Ben de şöyle diyorum; “ Ben ne zaman sokağa çıkıp maskesiz insanları fotoğraflarını çekebileceğim? 2021? 2022? 2023? ????”

Kant’a göre aydınlanma size olgunluk, özerklik ve basitçe kendiniz adına düşünme yetisi verir. Kant göre bu durum çok değerli entellektüel ve ahlaki bir yetenek ve kapasitedir.

Şu Coronavirüs salgını sizce ne zaman biter?

İYİ FOTOĞRAFÇI MIYIM?

Mehmet Ömür

Fotoğraf hakkında düşünmeyi seviyorum, sormayı, sorgulamayı da seviyorum. Türkçede çok deyimler vardır bazıların bayılırım. Bazıları düşündürür nereye çeksen gider. Örneğin:  “Her koyun kendi bacağından asılır.”

Bu akşam ben iyi fotoğrafçı konusunu deşmek istiyorum. Kendi bacağımdan asılmak istiyorum. Yazacaklarımdan tamamen ben sorumluyum. Bacaktan asacak birisini ararsanız beni asın.

Herkes kendi bacağından asılmalı mı gibi derin bir konuda Üstad Nazım Hikmet’e baş vuralım;

Özledin,

İçtin,

Ağladın,

Güldün,

Şarkılar söyledin,

Şiirler yazdın.

Peki o ne yaptı? deme.

Herkes kendinden sorumludur aşkta.

Ben de iyi fotoğrafçı tanımında kendimden sorumluyumdur. Facebook’daki kişisel sayfamda facebook arkadaşlarıma iyi bildikleri fotoğrafçıları sordum, “Türk fotoğrafçılığına bu sorunun faydası olmayacağı”na dair eleştiriler aldım. Sevinmedim desem yalan olur. Demek ki “Türk fotoğrafını dert edinenler varmış, ne güzel” dedim.

Yazımda iyi fotoğrafçıdan bahsetmek istiyorum. İyi erkek fotoğrafçı ile iyi kadın fotoğrafçıyı ayırmaya çalışmayacağım. İyi fotoğrafçının tanımını kendi anlayışım sınırlarında yapmaya çalışacağım.

Genelde fotoğraf çekenlere “Nasıl fotoğrafçı oldukları” sorduğunuda nadiren iyi fotoğrafçı olduklarını söylerler. Fotoğraflarını göstermekten hoşlanmazlar. Kendilerine güvenleri eksiktir.

Dünyada  aşağı yukarı 150 yıldır fotoğraf çekiliyor ve bugün 1 milyardan fazla çeşili seviyelerde fotoğrafçı var. Fotoğraf nisbeten sübjektif bir konudur ama iyi fotoğrafçının tanımını objektif kriterlerle yapmaya çalışabiliriz.

Bir milyar fotoğrafçı içinden sıyrılıp iyi bir fotoğrafçı kategorisine ulaşmak istiyorsanız önce bu yazıyı bir okumanız gerektiğini düşünüyorum. Bu yazının Türk fotoğrafçılığına bir katkısı olur mu olmaz mı bilmiyorum, amacım da bu değil zaten  ama size belki faydası olabilir.

Önce neden fotoğraf çektiğinizi bilmeniz gerekiyor. Neden fotoğraf çektiğiniz konusunda kafanız karışıksa bir milyarın içinde kalmaya mahkumsunuz. Bu da sizi fotoğraftan soğumaya iter. Buna da “Yazık” derim.

Fotoğraf kelimesinin “Işıkla yazmak anlamına geldiğini” bilmeyen kalmadı sanıyorum. Yunanca kökenlidir. İngiliz astronomi bilimcisi John Hershel 1939 da fotoğrafın bulunuşundan hemen sonra isim babası olmuştur.

İyi fotoğrafçıyı tanımlamadan önce sıradan bir fotoğrafçının bilmesi gereken minimum tekniği tanımlamalıyız. Fotoğrafçı iyi fotoğrafçı olmadan önce en azından ISO, diyafram, enstantane hızı, ışık değeri, kompozisyon ve kadrajı biliyor olması gerekmektedir.

İyi fotoğrafçı olmak için mucize gerekmez. Fotoğraf eğitimi, sanat eğitimi almış olabilirsiniz. Ya da çeşitli kurumlarda çeşitli fotoğraf eğitimleri alarak kendinizi yetiştirmişsinizdir.

Bazı objektif kriterler üzerinden iyi fotoğrafçıyı bulmaya çalışalım;

İyi bir fotoğrafçı uzun ömürlüdür. Kendinizden ölçebilirsiniz. Kaç yıldır fotoğraf çekiyorsunuz? Kaç tane seri yaptınız? Seri yaptınız mı? Sergi açtınız mı? Kitap yaptınız mı?

Size ait bir bakış açısı var mı? Belirli bir fotoğraf tarzınız var mı? Fotoğrafik imzanız oluştu mu?

Bir bakışta Cindy Sherman’ı tanıyoruz. Bir bakışta sizi de tanıyor muyuz?

Fotoğraf serileriniz uyumlu mu? Onları iyi tanımladınız mı? 

Bir proje içinde fotoğraf seçimi temeldir. Kendi fotoğraflarınız içinden en iyilerini eçebiliyor musunuz?

Eğer fotoğraf makinesi kolunuzun bir uzantısı haline geldiyse, kanınızda fotoğraf akıyorsa iyi fotoğrafçı olma yolunda, sürüyü terk etme seviyesindesiniz demektir. 

Görüntü oluşturmak sizin için takıntı oldu mu? Bu özellik iyi fotoğrafçı için en önemli özelliktir ama tanımı biraz bulanıktır. Bu bir yaşam şeklidir.

Bir fotoğrafın çekildiği an önemlidir. Ama beynimizde cereyan edenler farkında olalım veya olmayalım  çok önceden belirlenmiştir.

Sabah kalkar kalkmaz aklınıza o gün çekeceğiniz fotoğraflar geliyor mu? Fotoğraf sizde takıntı haline geldi mi? Geldiyse bu iyi bir şey demektir.

Ben yaşamın amacını bügüne kadar çözemedim. Fotoğraf yaşantımıza bir anlam katabilir.

İsteyerek veya istemeden çeşitli eğitimler alırız. Ama uzun süreler sonra çok azımız aldığımız bu eğitimlerin bizden beklediği mesleklerin dışına çıkıp fotoğrafla ilgilenen kişiler oluruz. Sevdiğimiz şeyi yaparak hayatımıza anlam katmaya çalışırız. Fotoğrafla yaratır, tanıklık eder, duygularımızı aktarır, mesajlar veririz.

İyi fotoğrafçı hata yapmaktan korkmaz. Eleştirilere kulak asmaz. Bunlardan ders çıkartır ve fotoğraf yolculuğuna devam eder.

İyi fotoğrafçı olmak sabırlı olmayı, israrlı olmayı, kendine inanıp güvenmeyi gerektirir.

İyi fotoğrafçıyı sınırlayan tek şey hayalinin sınırlarıdır.

İyi fotoğrafçı olmak için mükemmelin sınırlarını sürekli zorlamak gerekir. Bunu her zaman deneyebiliriz. Yeni ayarlar, yeni teknikler deneyebiliriz. Yaptıklarımızdan tatmin olmayıp daha iyisini yapmaya çalışabiliriz.

Kendinizi fotoğrafçı ilan edin. Kendinize ve çevreye karşı mücadele edin. Yeni değişik fotoğraflar çekin. Fotoğrafçı gözünüzü ve stilinizi geliştirin. Konfor alanınızdan çıkın. İlginç fotoğraflar çekin.

İyi fotoğrafçı olmak için hiç bir zaman pes etmeyin. Özgür olduğunuzu sanatsal veya belgesel fotoğraflar çekmekte kimsenin size karışmaya hakkı olmadığını bilin. Bunların çoğu belki başarısız olacaktır. Olsun. Siz olanaklarınızı sonuna dek zorlayın.

Dünya anlaşılmaz,  büyük ve karmaşık. İşte bu nedenlerden dünya güzel.

Bu arada tekniğinizi çok iyi geliştirin ve ardından teknikle çok fazla  uğraşmayın.

Teknikle uğraşmadığınızda iyi fotoğrafçı olma yolundasınız demektir. İyi refleksler geliştirin. Teknik konuda otomatik hareketleriniz oluşsun.

Fotoğraflarınızın iyi olmadığını düşündüğünüzde bunları silebiliyorsanız iyi fotoğrafçı olma yolundasınız demektir.

Dünyada herkes güzel bir fotoğraf çekebilir. Hele yeni cep telefonlarıyla neler yapılmaz ki? Ama herkes fotoğraf yapamaz, fotoğraf serileri yaratamaz. Fotoğraf tekniktir. Fotoğrafçılık meslektir. Fotoğraf sanattır. Yaratıcı alandır.

Sanat üzerinde düşünülmeye değerdir. Sanat ve fotoğraf özgürleştirir.

Fotoğraf ciddi bir iştir, saygı gösterilmelidir.

Dünyaya dikkatle bakın, hikayeler anlatın. Rüyalarınızı süsleyen fotoğrafları yaratın.

Lütfen bu yazdıklarımdan iyi bir fotoğrafçı olduğum çıkartılmasın. Sadece düşünmeye, anlamaya ve fotoğrafçı  olmaya çalışıyorum.

 

Şarap çok yönlüdür, yedinci sanata da gönül vermiştir. Sinema ise bu sevgiyi karşılıksız bırakmamış, şaraba rol vermiş, o da çok iyi bir oyuncu olup, çıkmıştır. Şarap, filmlerin pek çoğunda figüran ya da dekorun bir parçası olarak görev yapmaktan gocunmamıştır. Belli ki, bunu sinema kariyerinde atılması gereken bir adım, kazanılması gereken bir deneyim olarak görmüştür. Kimi filmlerde suça yataklık etmek zorunda bırakılmış: içine zehir karıştırılıp, kurbana –ölümün soğuk nefesinin kendi hoş tadı eşliğinde– usulca yanaşmasına göz yumması gerekmiştir istemeyerek de olsa… Zaten şaraba itiraz hakkı tanınmamıştır. Ona kalsa, böyle olmayacağından eminiz. Çünkü şarabın aslında kötü niyetli olmadığını biliyoruz. Ama kariyer uğruna buna bile katlanması gerekmiştir. Ambiyans göstergesi olarak filmdeki yerini aldığı durumlarda, koltukları kabarmıştır.

Michael Curtiz’in 1942 yapımı kült filmi ‘Casablanca’dan aklınızda kalan kim bilir ne çok şey var… Ünlü repliği “Tekrar çal, Sam”, ünlü şarkısı ‘As Time Goes by’… Şarap ve şampanya, filmde umutsuzlukla ve sıkışıp kalmışlık duygusuyla baş etmeye çalışan karakterlerin sığınağı olarak dikkatimizi çeker. Yine de şarap sadece kederin eşlikçisi değildir. Ilsa (Ingrid Bergman) ve Rick’in (Humphrey Bogart) mutlu Paris günlerinde, keyfin tamamlayıcısıdır. Ayrılmalarına ramak kala, Rick’in bol bol şarap içtiği görülür. Çünkü, Almanlar’ın Paris’e yaklaştığını duyan Fransızlar, Cordon Rouge’a kıyamazlar; normalin çok üstündeki miktarlarda tüketerek bu değerli şarabı bitirmeye çalışırlar. Amerikalı Rick, Fransızlar’ın tarafını tuttuğundan, onlara Cordon Rouge içerek destek olmaktadır.

Frank Capra’nın yönettiği, 1946 yapımı ‘It’s a Wonderful Life’ (Şahane Hayat) adlı filmde, bir meleğin (Donna Reed) bunalımdaki işadamına (James Stewart), hayatın kendisi olmasaydı neye benzeyeceğini gösterme çabaları konu edilir. Filmde şampanya ve sıcak şarap da rol alır.

Raymond Chandler’ın ‘The Big Sleep’ (Derin Uyku) adlı romanından, William Faulkner’ın senaryosunu yazdığı, 1946 yapımı filmde, Humphrey Bogart ve Lauren Bacall başrolleri paylaşmışlardır. Film, çetrefilli bir cinayeti çözmeye çalışan bir dedektifin başından geçenleri anlatır. Karakterlerin sertliğiyle uyumlu olarak bolca brandy tüketilir. Brandy, genelde şaraptan damıtılarak elde edilir. Alkol oranı yüzde 40-60 arasında değişir. Üzüm dışında, erikten de elde edildiği olur.

Klasik bir aşk hikâyesinin anlatıldığı, Cary Grant ve Deborah Kerr’in oynadıkları 1957 yapımı ‘An Affair to Remember’ adlı filmde pembe şampanya başroldedir.

‘Baba’ filmlerinde şarap, İtalyanlar’ın günlük yaşamındakine paralel olarak önemli bir rol üstlenmiştir. Filmlerin pek çok sahnesinde çeşit çeşit şarapla karşılaşırız. En pahalı şaraplardan, ev yapımı markasız şaraplara kadar. Bu filmlerde Chianti’nin tercih edilen şaraplardan olduğunu görürüz. Chianti, İtalya’nın en ünlü kırmızı şarabıdır. Toskana Vadisi’nde üretilir. Ana malzemesi Sangiovese üzümüdür. Başka üzümlerle de takviye edildiği olur.

James Bond’un Votka Martini düşkünü olduğu bilinir. Ancak James Bond serisinde baştan beri şarap da vardır: 007, özellikle 1953 Dom Perignon’a düşkündür.

Jonathan Demme’in 1991 yapımı ünlü filmi ‘Kuzuların Sessizliği’nde, karizmatik psikopat katil Hannibal Lecter’ın (Anthony Hopkins) favasına eşlikçi olarak tercihi Amarone’dir. Amarone, hasır üzerinde kurutulmuş Corvina, Rondinella ve Molinara üzümlerinden yapılan güçlü bir İtalyan şarabıdır. Asidi azdır ve alkol oranı genelde yüzde 15’in üzerindedir.

Alexandre Dumas Père’in yapıtından 1993’te yeniden çekilen ‘Üç Silahşörler’ adlı filmde, silahşörlerden Athos’un (Kiefer Sutherland), Anjou şarabını tercih ettiği görülür.

Türk filmlerinde assolistlerin ayağına su gibi dökülen, pompalı bir tüfek gibi patlatılan şampanyaları da es geçmemek gerek.

 

 

 

AOC Fransa’da ortaya çıkmış, şarapların kalitesini korumaya yönelik bir sistemdir. Şarapçılıkta iddiası olan ülkelerde kullanılmaktadır. Ülkemizde “Şaraba yol mu verilmelidir, yoksa önü mü kesilmelidir?” konusu hâlâ kesinleşmediği için, henüz bu sisteme değinememiştik. Bu yazımızda, kökeni belli şarapları adlandırmada kullanılan AOC teriminin çıkış noktasını anlatacağız.

Olay 1854 yılında Paris’te başlar. III. Napolyon, Paris’te ‘Evrensel Sergi’yi hazırlamaktadır. Bordeaux bölgesinden en iyi ürünlerini göndermelerini ister. Bordeaux’lular Bourgogne ve Champagne bölgelerinin sergiye şarapla katılacaklarını öğrenirler. Onlar da şarap göndermeye karar verirler. Ancak gönderecekleri şarapları hangi yöntemle seçecekleri konusunda karar vermekte zorlanırlar. Ticaret Odası’ndan yardım isterler. Ticaret Odası bir komisyon oluşturur. Bu komisyon yıllar boyunca en pahalı 60 şarabı belirler. Onlara göre fiyat, kalitenin en önemli göstergesidir. Bu 60 şaraba ‘Premier Cru’ adını verirler. 15 Nisan 1855 tarihinde beş grup da 60 şarabı teslim eder. Bu beş gruptan dört tanesi Medoc, biri Haut-Brion’dur. Saint-Emilion ve Pommerol’u (Petrus) Bordeaux şarapları içinde saymazlar, çünkü bunlar Bordeaux sınırları dışında, Liboune adlı bölgededirler. Beyazlardan Sauternes şaraplarını seçerler. Château d’Yquem’i çok özel bir yere yerleştirip ‘Premier Cru Superieur’ diye adlandırırlar…

Bugüne kadar bu seçilmiş 60’ların arasına girmeyi başarabilmiş tek bir şarap vardır: Mouton Rothschild. Bu şarabın listeye girebilmesi kolay olmamıştır. Baron Philippe de Rothschild’in bastırması ve 1973 yılında Jacques Chirac’ın Tarım Bakanıyken verdiği destek sonucunda bu iş başarılmış ve bu ünlü şarap hak ettiği yeri bulmuştur. Premier Cru olarak seçilen bu şarap, lokomotif görevini üstlenerek Château’sunu ön plana çıkarmayı başarmıştır. Diğer ünlü Premier Cru’lar ise Lafite, Latour, Margaux Haut Brion ve Yquem’dir. Premier Cru mükemmellik ister. Sıradanlık hissedildiği anda klasifikasyondan düşer.

Paris’te beni havaalanından şehre götüren taksi şoförü nereden geldiğimi öğrendikten sonra İstanbul’daki havayı sordu. Cevabını verip, daha az sıradan bir soruyu kendisine yönelttim: Hangi şarabı seviyordu. Cevabı çok hoşuma gitti. “İşte dalga geçilmeyecek bir konu!” dedi. “Şarap şakaya gelmez. En güzel şaraplar Bourgogne bölgesinden çıkar. Paris’teyken mutlaka bir şişe Mercury için.” Maalesef sözünü tutamadım ve ben yine yönümü Bordeaux’ya çevirdim. Hiç pişman olmadım desem yalan olmaz. Özellikle de 1986 Cote de Castillon mükemmeldi, diyebilirim.

Ülkemizde şarap şu anda çıktığı yerden alaşağı edilmezse, mutlaka benzeri düzenlemelerle kalite kontrolü standart hale getirilmeli ve denetim sıkı bir şekilde yapılmalıdır… İşte o zaman Türk şaraplarının kalitesi giderek artacak ve dünya standartlarını yakalayacaktır. Yanlış anlaşılmak istemem; ülkemizde de kaliteli şaraplar üretilmekte ve bu şaraplar ülkemize has üzümlerden yapıldıklarından, şarapseverler için özel bir anlam taşımaktadırlar.

Geçen yıl Arles fotoğraf festivalinin 50. yılı Arles’da kutlamış güzel vakit geçirmiştik. Aşağıda geçen seneki festivaldeki izlenimlerimizi bulacaksınız, bu yıl Arles fotoğraf festivali yazı hastanede geçirdi.

Dile kolay 50 yıl. Bizim fotoğraf festivalimizin bir kaç yıl içinde dar boğaza girdiğini düşündükçe insan 50 yıl süregelen bir fotoğraf festivaline şapka çıkartıyor. Ama her yer sıcak, sıcak, sıcak; her yer fotoğraf. Fotoğraf sıcak duygular saçıyorlar ama sıcaktan eğrilmiyor dimdik ayakta duruyorlar. Hepsinin söyleyecek sözleri var.  Sivrisinekler bizi yemeğe çalışıyorlar ama fotoğraf aşkından sesimizi çıkartmıyoruz. Provence bölgesinin az ziyaret edilen ve savaş sonrası ekonomik sıkıntılar yaşayan bu küçük şehri nasıl dünyanın fotoğraf başkenti oluyor anlamakta güçlük çekiyoruz. Zaman zaman 35 derece altında bir sergiden çıkıp bir başka sergiye giriyoruz. Ama şikayet etmiyoruz. Ustalara fotoğraf kitabı imzalatıyor, konferans dinliyor, küratörleri ve sanatçıları rehberliğinde bir kaç sergi daha geziyor, gece Antik Tiyatroda görsel şölen yaşıyor, fotoğrafla yatıyor fotoğrafla kalkıyoruz. Bir fotoğraf severin başına gelebilecek en mutlu şey, açılış haftası boyunca burada olmak. Dünyanın en ünlü fotoğrafçıları, ustalar, fotoğraf editörleri, fotoğraf/sanat eleştirmenleri, fotoğraf küratörleri, müze yöneticileri, koleksiyonerler, profesyonel fotoğrafçılarla bir arada  olma şansı yakalanıyor. Tüm fotoğraf severler ve fotoğraf tutkunları bir araya geliyor ve fotoğrafla/fotoğraf sevgisiyle yaşıyorlar, fotoğrafı tartışıyorlar. Festivalin adı da zaten “Fotoğraf Karşılaşmaları”. Festival  2 ay boyunca sürüyor. Arles’da ve çevresinde tüm otel ve pansiyonlar aylar öncesinden dolmuş oluyor. Ancak 30-40 kilometre dışındaki bölgelerde kendinize yer bulabiliyorsunuz.

Bu benim 4. festivalim, en görkemlisi. Diğer gelişlerim Workhshop’lar için olmuştu. 1 Hafta boyunca ustalarla çalışma olanağı bulmuştum. İspanyanın tek devlet sanatçısı ünvanlı fotoğraf sanatçısı Alberto Alex-Garcia, Claudine Doury, Lea Crespi’den öğreneceklerimi öğrenmiştim. 2 ay boyunca her hafta 3-4 değişik hoca 10 kişilik gruplara üst düzey kurslar var. Festivalin 3 katlı bu iş için asırlık bir okulu da var. Sadece  bu stajlar için kullanılıyor. Festivalin ayrıca her yıl anlaşma yaptığı önemli ve daha az önemli 20 kadar sergi ve yönetim noktaları var. Fanton denilen nokta karargah, tüm festival buradan yönetiliyor. Demir yollarının “Mekanik” denilen eski atölyeleri çok geniş bir mekan ve festivale hizmet ediyor. Ressam atölyeleri, kiliseler, resmi binalar, Van Gogh vakfı ve Mistral en önemli mekanlardan. Bazılarında değişik salonlarda  6-7 sergi aynı anda yapılıyor.

50 yıl için açılış konuşması yapan Susan Meiselas onur konuğu. Gogh vakıf binasının üst katını Suzan Meiselas ile Eva Arnold ve Abigail Heyman’a ortak sergi açmışlar. Konu ortak olduğundan sorun olmamış. Kadın zaten bu festivalin ana temalarından. Helen Lewitt sergisi en önemli sergilerden.  Bu festivalde kadın fotoğrafçılar dışında  vintage fotoğraf, Brut fotoğraf öne çıkartılmış. Asya konuları ve fotoğrafçılarının ağırlığı hissediliyor. Brut fotoğraf sergisi etkileyici Bruno Descharme adlı bir sinema yönetmeninin yıllarca topladığı 8000 brut fotoğraf koleksiyonundan seçilmiş fotoğraflardan oluşmuş. Brut fotoğraf fotoğraf dünyasının tanımadığı, sanat çevresi dışında kalmış az saydaki marjinal ve esrarengiz kişilerin yaptıkları işlerden oluşuyor. Marjinallerin hikayelerini anlatıyor. Son yıllarda öne çıkan fotoğrafçılara baktığımızda  bu fotoğrafçıların seçtikleri konularda da geceye akanların karanlık alanların ve  marjinal yaşamların öne çıktığını fark ediyoruz. Fotoğrafları da aynı şekilde low key çalışmalar.

Vintage fotoğraflara gelince ana sergi 4 katlı Ortiz vakıf binasındaki “What’s Going On” adlı sergi. Marvin Gaye’in sergiye adını veren önemli şarkısından yola çıkan sergi hem Motown plak şirketinin yaptıklarını hem de 70 li yılların felsefesini sorgulayan bir sergiye dönüşmüş. Obama Motown için “ Motown beni şu an olduğum adam etti” demiştir. Çok önemli… Marvin Gaye, Diana Ross, Stevie Wonder, The Jackson 5, Temptation, Four Tops ve Supreme plaklarının kapaklarının fotoğraflarından yapılan kolaj bizi o yıllara alıp götürüyor. Bir kaç şarkı beynimizde çalıyor; “Dancing in the street”, “I just call you to say I Love you”, “Papa was a rolling stone”, “Reach out, I will be there”, “Please Mr Postman” bizi alıp başka yerlere götürüyor. Fotoğrafın her zaman görüntü demek olmadığını çok daha fazla şeye hizmet ettiğini bilenlerdeniz.

Villa Bankemon’ da Andy Warhol, Robert Mappletrophe ve başka fotoğrafçıların 40X50 cm’lik dev polaroidlerinin olduğunu duyuyoruz  ancak villa her türlü etkinliğe kapalı. Ancak Polariod sponsorluğunda açılan bir galeride “30 years of Poloraid Photography by Robby Müller” adlı sergiyi geziyoruz. Serginin adı “”Like sunlight coming throught the clouds”. İlk çıktığında 2 kg olan Polaroid sanırız geri geliyor. Welcome Polaroid seni Vinyl plaklar gibi karşılarız. Pamuklara sararız.

Anonim Proje adlı sergi  2,5 yıl boyunca toplanan Kodakrom dialardan yapılmış bir başka sergi, Ressamlar evinde ve etkileyici.

Martin Parr 50 yıl için 50 kitap seçmiş. İlginç bir sergi  kitap sevenleri mutlu edecek cinsten. Martin Parr’ın bizim seçeceğimiz fotoğraf kitaplarının seçmeyeceği aşikardı zaten 10 tane kitabı ancak tanıyoruz. Cahilliğimize mi vermeli yoksa fotoğraf dünyasının dipsiz kuyu olmasına mı bilemedik doğrusu.

Festival için 50 yıl boyunca her yıl bir afiş üretilmiş 1985 yılının afişini ingiliz ressam  David Hockney boyanmış.

Yıldızı parlayan fotoğrafçılardan amerikalı Stacy Krenitz “fotoğraf beni yaşama döndürdü” diye slogan koymuş ama bence pek de etkileyici bir slogan olmamış. Fotoğraf bir şekilde hepimizin hayatını etkilemiyor mu, dönüştürmüyor mu? Bendeniz KBB doktorunu bu satırları yazan bir fotoğrafçıya dönüştürmedi mi? Stacy 10 yıl boyunca ıssız ve fakir Tenesse eyaletinin Appalaches bölgesinden getirdiği çarpıcı görselleri sergilemiş. Dokümenter lezzetindeki fotoğraflarda çoğu kendisini kullanmış.

Meiselas dışında onur konuklarından biri de Mohamad Bourouissa. Festival kendisine Monoprix büyük mağazasının 2 katını ayırmış, o da kendi retrospektifi sergisi olarak çok önemli işlerini taşımış. Çoğu video instalasyon ama Paris banliyösünün marjinal kesimi işe ilgili projeleri de var. Ayrıca 60 lı yıllar da projeler yapan Jacques Wildenberg’in eserlerini de kendi sergisine alarak onu da onurlandırmış.

“Home sweet home” sergisinde 30 ingiliz fotoğraf 40 ingiliz evi iç dekorasyonu ile görseller sergilemişler. Evler burjuva evlerinden New Castle işci evlerine kadar değişik bir yelpazeyi kapsıyor.

Geliyoruz Libuse Jarcovjakova’ya. Devasa Sainte Anne kilisesinde sergisi var. Çek Nan Goldin diye anılıyor kendisi. 70 li yıllarda Prag underground yaşamından sahneleri gözlerimizin önüne başarıyla sergilemiş. Çok etkileyici bir sergi. Festivalin yıldızlarından.

Dikkatimizi çeken bir kaç sergi; Philippe Chancel’in “Datazone”u. Afganistan savaşları, Kuzey Kore diktatörü ve Fukushima’dan görseller sergileniyor.

Hatta Türk-Bulgar, Yunan-Makedon sınırlarının dikenli telleri de fotoğraflar arasında.

Diğer dikkatini çeken olay “Photobus” olayı. Genç Alman fotoğraf okulları öğrencileri aralarına başka ülkelerin öğrencilerini de alarak otobüslerinin dışını boyamışlar ve Arles’a doğru yola çıkmışlar. Otobüsü Place Major’a park edip dertlerini anlatmaya başlamışlar. Saman kağıdına bastıkları fotoğraf kitaplarını 10 euro ya satıyorlar. Bir alman öğrenci bizimle ilgileniyor ve bize kitabını ve Photobus’ü  tanıtıyor. “Bithch, I am drowning” adlı kitabını almadığımıza hayıflanıyoruz. Gençleri yüreklendirmek gerek. Ama her taraf fotoğraf kitabı dolu hangi birisini alalım ki? Aldık tabii ki. Festivalin kitabını, Fish Eye dergisinin  festival için hazırladığı kitabı hatta Arles fotoğraf festivalinin 50 yıllık serüvenini anlatan ve  kısa sürede tükenecek kitabını bile aldık. Al, al nereye kadar? Fransız komünist partisi binasının önünde devasa kitap tezgahında Merih Akoğul’un Montreal’de bir mevsim kitabını görmek bizi şaşırtmadı. Bizi şaşırtan onun hala Arles festivali tarafından davet edilmemiş olması. Türk fotoğrafçılarının dünya arenasında yerini alamaması bizi üzüyor. Zaman zaman türk fotoğrafçılarının isimlerini bazı uluslararası fotoğraf etkinlilerinde okumak, görmek yüreğimize su serpiyor. Arles’ın kıdemli türk fotoğrafçılarından Atilla Durak’ı bu sene açılış haftasında gözlerimiz aradı ve memlekete dönmek üzere gara giderken yakaladık. Neden Türk fotoğrafçılarının olmadığını şöyle izah etti. Baş vurmak , festivalde yar alabilmek için çaba sarfetmek gerek dedi. Bu Arles festivalinde türk fotoğrafçı sergisi göremedik ama Emeric Lhuisset adlı Fransız sanatçının sansürün yok ettiği medya için yarattığı gazeteyi bulduk. Sergisini gezdik taraflı politik mesajlarını aldık. Bazı gerçekleri yıllardır gerektiği gibi anlatamadığımız için hata yaptığımızın zaten farkındayız. Gazete/sergi 19 yerin gök yüzlerini ve bulutlarını gösteriyor ama altında olup bitenden haberimiz olmadığını da gözlerimizin içine sokmak ister gibi. Nereleri mi var; Sur, Silopi, Yüksekova, Şırnak, Hasankeyif, Nusaybin, Van, Trabzon, Taksim meydanı/Gezi, Demokrasi parkı/Ankara.

Festivalin sponsorlarına gelince kimler yok ki? Milli eğitim bakanlığından tutun, çeşitli devlet kurumları dışında Olympus, BMW, LUMA, Devlet demiryolları, Kering, Arte, LCI TV, Le Pointe dergisi ve Madame Figaro ve diğerleri…

Festivalle ilgili biraz rakam verelim. Başlangıçta 10 kadar sergi yapılırken 2002 de 45 e çıkıyor. Ziyaretçi sayısı 2016 da 140.000, geçen yıl 140, bu yıl en az 150.000. Ziyaretçilerin sergilere giriş sayısı 1,5 milyonu bulmuş. Yani ortalama 10 sergi geziyorlar. Bazıları benim gibi 20-25 sergi geziyor. Festivali Başkan’lar da ihmal etmiyor. Mitterand da gelmiş Macron’da. Festivale bir gelen bir daha geliyor yani alışkanlık yapıyor. Ziyaretçilerin 2/3 ü eski ziyaretçilerden oluşuyor. Resmi sergi sayısı 50 iken Voie Off diye bilinen paralel festival sergileri küçük makanlara taşıyor ve 160 sergi açıyor.

Bu yıl kadın fotoğrafçıların ön planda. Onur konukları  Susan Meiselas, Helen Lewitt, Sabine Weiss. Ödüllerin çoğu kadın fotoğrafçılara gidiyor. Dior genç fotoğrafçılar ödülünü Çinli 21 yaşındaki Gangao Lang’a variyor. 10.000 euro.  Geçen yıl ödülü Koreli Yoonkyung Jang kazanmıştı. Madame Figaro dergisi ödülünü “Les Vivants, les morts et ceux qui sont en mer” adlı projesi  ile yunan asıllı 40 yaşındaki Evangelia Kranioti alıyor. 8 tane çok önemli kadın fotoğrafçı arasından sıyrılıyor. Bu 8 fotoğrafçıdan Ouka Leele ve  Valerie Belin’in de sergilerini gezdik. Nefes kesici sergiler. Valerie Belin modellerinin yüzlerini boyayarak ve photoshop’u mükemmel kullanarak olağanüstü portreler ortaya çıkartmış. Ouka Leele ise siyah beyaz çektiği fotoğrafları boyayarak kendi imzasını atmış. Ouka dan da çok etkilendiğimi söyleyebiliriz. Festival de çok etkilenmiş olmalı ki Festival kataloğu için onun bir eserini seçmiş. Jürinin ne kadar  Evangelia’nın sergisi Chapelle Saint Martin du Mejan’da. Bize göre Festivalin incisi, lokomotif sergisi. Her fotoğraf bizi bir yerimizden yakalıyor, bir yerimizden yaralıyor. Komşu fotoğrafçı sinema eğitimi almış çok başarılı ve nefes kesici bir sergisi hazırlamış. Önümüzdeki yıllarda fotoğraf dünyasında sık sık ismini duyacağınıza iddiaya girebiliriz.

Arles Ulusal  Yüksek Fotoğraf okulunu kurmuş. Lise sorası master yapmak istemeseniz 2 yıllık bir eğitim. Öğrenciler işlerini Arles tren istasyonun karşısındaki spor salonunda sergiliyorlar. Görülesi işler var. İşler böyle yürüyor. Eğitim önemli. Festivalde bir nokta da bu konuda açılmış durumda.

Ünlü şampanya markası Roederer’in 15.000 euroluk ödülünü ise Macar Mate Bartha aldı. Kafasına torba geçirilmiş askerleri gösteren fotoğrafı ile bize bazı kötü anılar yaşattı. Aslında kafasına torba, kese kağıdı vs geçirerek çekilmiş kendini, kişiliğini gizleyen portre fotoğrafları son zamanlarda çok gözde. Festivalde de çok örneklerini gördük. Bazı fotoğraflarda ise fotoğrafın yüz kısmı yırtılarak veya silinerek kişilik dağılması anlatılmak isteniyor. Hepsi Arles festivalinde… Temmuz ve ağustos ayında açığız gelin bekleriz..