Art Paris 2023 Sanat Fuarı ve 2 galeri 2 Türk sanatçısı

 

Sanatçı, başka ruhlarda uyuklayan hareket etme potansiyelini uyandırma gücüne sahip olan kişidir.  Friedrich Nietzsche

 

 

Gördüğünüz eserler 30 Mart 2023 te Paris’te Grand palais de açılacak Art Paris sanat fuarından alındı

Art Paris: 25.ci yıl; Güçlü bir yıldönümü kutlaması olacak.
30 Mart-2 Nisan 2023 Grand Palais Ephemere’de 12:00-20:00 arası

Sergi iki ana konu üzerine kurulmuş. Birincisi Marc Donnadieu tarafından yönetilen ‘Fransız Sanatına Odaklanma’ diğeri ise Amanda Abi Khalil tarafından yönetilen ‘Sürgün: Mülksüzleştirme ve Direniş’.

25.ci yıl Art Paris sanat fuarı, modern ve çağdaş sanat dünyasını derinlemesine incelemeyi amaçlayan, yenilikçi bir sanat fuarı olarak karşımıza çıkıyor. Sanki ilkbaharın gelişini müjdeliyor, içimizi şenlendiriyor. 25 farklı ülkeden yaklaşık 134 galeriyi bir araya getiriyor. Katılımcıların %60’ı fransız galeriler, %40’ı ise uluslararası galerilerdir. Fuarda özellikle yeni galerilere ve yükselen yeteneklere odaklanan “Solo Show” bölümü dışında yeni yeteneklerin keşfedilmesini kolaylaştırma rolünü üstlenen ‘Promises’ yani ‘İstikbal vaadedenler’ bölümü var.

1999 yılında kurulan Art Paris, Julien Lecêtre ve Valentine Lecêtre’e ait aile işletmesi olan France Conventions tarafından organize edilmektedir. Geçtiğimiz yıllarda Rusya (2013), Çin (2014), Singapur ve Güneydoğu Asya (2015), Güney Kore (2016), Afrika (2017), İsviçre (2018), Latin Amerika (2019) ve İber Yarımadası (2020) gibi ülke ve bölgeleri misafir eden fuar bu yıl 4 gün sürecek ve Perrotin, Templon ve Almine Rech gibi dünyaca ünlü galerileri ağırlayacak.
Bizim için hoş sürpriz iki türk galerisinin katılıyor olması. Türkiye’yi bu yıl iki galeri Martch Art Project ve The Pill temsil ediyor. Martch Art Project 4 sanatçıyla; Sinem Dişli, Irmak Dönmez, Bence Magyarlaki ve Merve Morkoç la fuara katılıyor.
Küratör Marc Donnadieu şöyle konuşuyor;
Avrupa sınırlarında savaşların yapıldığı, totaliter devletlerin dünyanın çeşitli bölgelerinde mantar gibi çoğalmaya başladığı, kimlik çatışmalarının toplumları ve demokrasileri tehdit ettiği bu karamsar dönemlerde sanat ne yapabilir? İklim değişikliğine çözüm getirebilir mi? Cevap belki hiçbir şeydir belki de herşeydir.

Gelelim Fuardaki Türk sanatçılardan birine. Irmak Dönmez kimdir?

Irmak Dönmez (d.1987, İstanbul) Işık Üniversitesi Görsel Sanatlar BA , Işık Üniversitesi MFA, Resim dereceleriyle mezun oldu, Işık Üniversitesi’nde Sanat Teorisi doktorası okumaya başladı.
Danimarka Kraliyet Güzel Sanatlar Akademisi’nde bir yıl doktora misafir araştırmacı olarak tez araştırmalarına ve sanatsal üretimlerine devam etti, bu süre zarfında ilk kişisel sergisini Kopenhag’da “Düşüncelerim Saçlarımı Kırıyor” adlı ile  açtı.
2018 yılında İzlanda’da bir sanat konutunda altı ay çalıştı. Döndüğünde mezun olduğu Işık Üniversitesi’nde resim dersi vermeye başladı.
Kunsthalle Mannheim’ın “Anne” (2021) sergisine Cindy Sherman, Picasso, Yoko Ono, Henry Moore, Magritte, Schiele gibi sanatçıların yapıtlarının yanı sıra heykeli (Oedipus’un Doğum Günü Pastası) da eklenmişti. Bu eser halen müzenin kalıcı koleksiyonuna bulunuyor.
Ağırlıklı olarak biyopolitika, oedip/anti-oedip, bir fenomen olarak beden, toplumsal cinsiyet politikaları, feminist&queer kuram üzerine odaklanıyor.
Başlıca endişeleri, kadın bedenine atfedilen kutsallık, annelik, kuşatma, dizginleme ve besleme değerleridir. Dönmez, farklı şekillerde tüm yetişkin yaşamını kapsayan bir imge olan memenin, öznelliğinden bağımsız bir cinsel nesne olarak meta fetişizmiyle nasıl iç içe geçtiğini inceliyor. Seramik eserinin bir kısmını buraya aldık.

Gelelim diğer Türk sanatçıya; The Pill galeri ile fuara katılan Leyla Gediz (d. 1974, İstanbul ) St. George Avusturya Lisesi mezunu bir ressam. Londra’da Chelsea College of Art, The Slade School of Fine Art ve Frankfurt gibi önemli sanat merkezlerinde sanat eğitimi almıştır. İstanbula ve Lizbon arasında yaşayan Gediz yurt içi ve yurt dışında pek çok bireysel sergi açmış ve karma sergilere katılmış. Leyla Gediz 2007 yılından beri sergi küratörü  olarak da faaliyet göstermektedir. Onun da bazı eserlerini buraya taşıyalım.

Her iki galeriye Martch Art Project ve The Pill e ve sanatçılarına Art Paris sanat fuarı sırasında başarılar diliyoruz.

.

Yukarıdaki Irmak Dönmez daha sergi sanatseverlere açılmadan VİP davetlilere yapılan açılışta satılmış eserlerinden bazılarını görüyoruz . Alt tarafta VİP açılıştan kareler.

Aşağıda ise Leyla Gediz’in eserlerini  ve bağlı olduğu The Pill in fuardaki standını görüyoruz.

 

Fuarın tanıtım broşürü şöyle diyor; Güvencesiz bir denge çökmenin eşiğinde, bir yumurta kırıldı, paramparça oldu. Leylâ Gediz’in resimlerinde kasıtlı olarak sınırlandırılmış bir ton aralığı kullanan iki farklı zamansallık karşımıza çıkıyor: Bir olayın beklentisi ve onarılamaz bir felaketin şoku. İster önceden tasarlanmış ister beklenmedik bir acil duruma tepki olarak yer değiştirmeyle el ele giden iki duygu. Gediz’in incelikli bir gerçekçilik ve dikkatle düşünülmüş bir anlatımla karakterize edilen kompozisyonlarda sunduğu gündelik nesneler, hayatın küçük bilmeceleri, günlük rutinimizde bulunacak ipuçları, çözülmesi gereken bilmeceler için metaforlar olarak anlaşılabiliyor.

 

Her insan bir kaşiftir. Ama zamanı keşfedemez.

Bildiğim Bir Şey Var, O Da Hiçbir Şey Bilmediğimdir.
Sokrates

 

Mehmet Ömür

 

Cahillik en çok “zaman” konusundadır. Ne kadar kafa patlatırsanız patlatın sonuca varmazsınız. Tam anladığınızı sandığınızda ne kadar yanıldığınızı da  anlarsınız. Zaman görecelidir. Siz yaşlandıkça süratlenir. Oysa saatler hep aynı süratle dönmektedir. Nasıl olur bu?

Zaman, insanlık tarihinin en eski ve en önemli kavramlarından biridir. İnsanlar binlerce yıldır zamanı ölçmeye ve yönetmeye çalışıyorlar. Zamanın ölçülmesi, insanların hayatını planlaması, örgütlemesi ve koordine etmesine yardımcı olmuştur. Zamanın doğası, yıllar boyunca birçok bilim adamı, filozof ve düşünür tarafından tartışılmıştır.

Zaman, insanların hayatını planlamasına ve organize etmesine yardımcı olurken, zamanın yönetimi de oldukça önemlidir. Zaman yönetimi, insanların hayatında önemli bir rol oynar. Zamanı doğru bir şekilde yönetmek, insanların hayatındaki stresi azaltabilir ve daha verimli bir şekilde çalışmalarına yardımcı olabilir.

Zamanın en önemli özelliklerinden biri göreceli olmasıdır. Zaman, gözlemcinin hareketine bağlı olarak değişebilir. Bu fikir, Einstein tarafından öne sürülmüştür ve görelilik teorisinin temelini oluşturur. Göreceli zaman, hızlanan bir gözlemci için zamanın yavaşladığını gösterir. Zaman göreceli bir kavramdır ve her gözlemcinin zamanı farklı şekilde deneyimlediği söylenebilir.

Son zamanlarda zamanın neden yaşlandıkça süratlendiği konusuna merak sardım. Yaşlanmanın da böyle bir yararı var işte.. Takıntılı oluyorsunuz. Takıntı meraklı olmaktan farklı. Takıntı da hafızamızın bize oynadığı çeşitli oyunlardan biridir.

Yaşlandıkça zamanın hızlandığı fikri de oldukça ilginçtir. Çünkü birçok insan bu durumu tecrübe etmiştir. Yaşlandıkça, zamanın daha hızlı geçtiği hissi doğar ve birçok insan bu durumu sorgular. Bu fikir, yaşlanmanın nörolojik ve psikolojik etkileriyle ilgili birçok araştırmada ele alınmıştır. Bu çalışmalar, insanların yaşlandıkça zamanı daha hızlı geçirdiğini göstermiştir.

Hafızamızın da kendi iradesi vardır. Hiç unutamayız dediğimiz bir kokuyu veya bir anıyı bir yıl sonra hatırlamaya çalıştığımızda çok zorluk çektiğimiz olmuştur. Çünkü hafıza canı nereye oturmak isterse oraya oturan bir kedi gibidir.
“Hayatım gözümün önünden bir film şeridi gibi geçti”
Near death sendrom denilen son anda ölümden kurtarılmış kimselerin yaşadığı deneyim, belki de zamanın yaşamın son saniyelerinde ne kadar çok hızlandığının bir göstergesidir.

Hollanda da dört ödül alan ülkemizde de 2008 yılında yayınlanan 306 sayfalık “Yaşlandıkça Hayat Neden Çabuk Geçer? Why Lif Seeds Up As You Get Older?” adlı eserini değerli arkadaşım Halit Yıldırım özetlemişti. İzniyle birkaç paragraf aktarmak istiyorum

Kum saatinin her çevrilişinde geçen zaman tekrar elde edilir; bir el hareketi yeterlidir bunun için. Ama biriken kumlar ne kadar sıklıkla akıtılırsa zaman o oranda hızlı geçer. Kum saatlerinde akan kum taneleri her defasında sürtünerek birbirlerinin yüzeylerini parlatır, sonunda bir kaptan ötekine neredeyse birbirine hiç sürtünmeden geçer ve her defasında saatin boynunu da bir parça genişletirler. Kum saati ne kadar eskiyse, kum o kadar hızlı akar. Böylece kum saati, fark edilmese de her defasında belli bir zaman aralığını daha kısa ölçer. Bu ölçüm hatası, içinde bir metafor barındırmaktadır: “İnsanlarda da böyledir, sonraki yıllar gittikçe daha hızlı akar, ta ki ölçüm kabı dolana kadar. İnsanın içi de zamanla izlenimlerle doldukça dolar.”

Günlük ritimler insanı daha çok gündüz yaşayan bir kişi veya gece yaşayan insan haline getirebilir. Sabah erken kalkan insanlarda vücut sıcaklığı erkenden yükselmeye başlar, öğleden sonra dört civarı zirveye ulaşır, sonra düşmeye başlar. Sabahçıların vücut saatleri gececiler vücut saatlerinden ileridir, akşam olup onların vücut sıcaklıkları düşerken gece insanları akşam karanlık çöktükten sonra daha faal ve zinde olurlar, vücut sıcaklıkları geç saatlerde zirveye ulaşır.
İnsan yaşlandıkça zamanla olan ilişkisi komik bir hale mi gelir yoksa acıklı bir hale mi gelir? İşte soru budur!

*Belleğimiz bazı şeyleri kafamızdan çıkartma emrimizi katiyen ciddiye almaz: “Keşke bunu görmeseydim, yaşamasaydım, duymasaydım; bunu tamamen unutabilsem” deriz. Ama hepsi boşunadır; unutmak istediğimiz şey gece, uykumuz kaçtığında kendiliğinden, davetsiz bir şekilde çıkıp geliverir karşımıza. Bellek, aslında bir köpek gibidir; az önce uzağa attığımız şeyi kuyruğunu sallaya sallaya bize geri getirir.

*Olayları ileriye doğru hatırladığımız inkar edilemez bir gerçektir. Geriye doğru hatırlamak arabayı geri geri sürmek gibidir: Böyle gidebilirsiniz ama arabaların bu şekilde gitmek için yapılmadığını bilirsiniz. Geriye doğru yaşamak, şiirlerle romanların imtiyazı alanındadır. Araştırmacılar hatırlamanın ileri doğru bir yön izlemesi üzerine çok çalışmışlar ve bunu beynin biyolojik işlevlerinde aramışlardır. “Hayat sürekli bozulma ve tamir edilme süreçlerinden ve tehlikelere karşı mücadelelerden oluşur; dolayısıyla yaşamak için önsezilerden yararlanmak zorundayızdır.”
*Belleğimiz günlük yaşam şartlarında da pek iyi değildir. Dikkati pek çekmeyen olayları, eskiden duyulan bir sesi, eski günlerin havasını, odaların kokusunu veya yenen bir yemeğin tadını hafızanızda yeniden oluşturmak zordur. Sevdiğiniz kişilerin eski görünüşlerini de gözünüzde pek kolay canlandıramazsınız. Anne-babanızın eski günlerdeki görünüşleri, çocuklarınızın küçüklük halleri, karınızın, kocanızın, dostlarınızın yıllar önceki halleri yavaş yavaş değişme uğradıkları için eski görünüşleri hafızanızdan yavaş yavaş silinip gitmiştir. Kendi görünüşünüzdeki değişimler bile gözünüzden kaçar. Bugün aynada gördüğünüz yüz, bırakın bir yıl, bir ay önceki halinden bile farklıdır.
Araştırmalara göre çocuklarda zamanı doğru tahmin etme yeteneği yaşla ilerler, yirmi yaşında zirveye ulaşır, ondan sonra da azalır. Yaşlılarda bu yetenek çocukların seviyesine düşer. Bazı araştırmalar yaşlıların zaman aralıklarını sürekli olarak fazla tahmin ettiklerini göstermiştir.

Zaman kime aittir, zaman bana mı aittir? Zamanının sahibi olan var mıdır? ‘Zamanını boşa harcama’ diyen babamın sesi hep kulağımdadır. Proust da kayıp zamanın peşine düşmüştü. ‘Kayıp Zamanın İzinde’ adlı roman, Marcel Proust’un hayatının son 17 yılında yazdığı yaklaşık bir milyon ikiyüz elli bin sözcükten oluşan 3000 sayfalık ve yedi ciltlik dev bir romandır. 20. yüzyıl edebiyatının en büyük eserlerinden biri sayılır. Yıllar süren bu eserini yazarken zamanını boşa mı harcadı yoksa hakikaten kayıp zamanın izini mi sürdü düşünmeye değer.
Zaman deyince sorular birbirini kovalar durur.
Zaman bana aitse niye biriktirmiyorum? Zamanı insanlar yaratır ve ona bir değer atfederler. “Vakit nakittir” derler.

Aslında zaman insanın yarattığı bir kavramdır. Bir insanı sanal bir ortama koyun, bir duvarda hızlandırılmış büyük bir saat olsun diğer duvarda da hızlı giden saate paralel gün doğumları ve gün batımlarını gösteren bir ekran olsun, denek 24 saat sonra kaç gündür içeride olduğuna dair sağlıklı bir cevap veremiyecektir.

Güneş sistemi bağlı bulunduğu galaksimizin etrafında 240 milyon senede bir tur atar, peki galaksi evrenin etrafını kaç milyon yılda dolaşır. Bunun hesabını yapmak bile çok zordur.

İnsanın yarattığı ve asırlar boyunca değiştirdiği zaman kavramı nedir? Saatlerden gelen tik-taklar evrensel zamana göre nedir, ne kadardır? Zaman sanki sadece bir inançtır. İnsanların yarattığı zihinsel bir inanç. Ölümümüzde ne kadar zaman kaldı? 20 sene 10 sene?, 5 sene , 3 sene, 1 ay, 1 hafta, bir gün, bir saat, 1 dakika…

‘Zaman hiç bir şeyin geçmediği zaman geçen şeydir’ tanımı benim kulağıma hoş geliyor doğrusu. Zaman tabii koyun sayarak geçen bir şey de değildir.

Sonuç olarak zaman bilim adamları için çok önemli bir fizik antitedir. Zamanın eğilip bükülmesinden, sıkışmasından ve distorsiyonundan bahsedilmektedir. Newton ve Einstein’dan beri bu konuda pek fazla gelişme de görülmüyor. Zaman konusunda daha uzun bir zaman cahil kalacağız gibi duruyor. Ama zaman da, aşk gibi, sanat gibi, tanrı gibi ve ölüm gibi zihnimizi sürekli gıdıklayan bir konu olduğu kesin.

Ne zaman
Ne zaman bu addan sandan geçeceğiz, ne zaman?
Can meclisinin halkasına ne zaman hep birden girip
oturacağız?
Dudağımıza bir tek kadeh dokundurmadan
ne zaman içeceğiz büyük dostumuzun huzurunda
can şarabını,
ne zaman içeceğiz, ne zaman

Ne zaman diyeceğiz can sâkisine, uzat elini.
biz bu yana göçtük artık,
armağanlar getirdik sana.

Ne zaman diyeceğiz can sâkisine, ne duruyorsun,
tutulduk bir kere, düştük ocağına senin,
gurbet elde üşüdük, donduk kaldık,
selâm ver, hatırımızı sor, kucakla, ısıt bizi,
bize kırmızı şarap sun.

Ne zaman bize cevap verecek o, ne zaman?
Ne zaman diyecek, nem varsa sizin,
buyurun, afiyetler olsun?

Mevlana Celaleddin Rumi

Şimdi summer time ve summer wine şarkılarını dinleyelim:

Çünkü zaman bize hediyedir ve her an güzel geçirilmelidir.

 

 

.

Karalama mı yoksa bir başyapıt mı?

Mehmet Ömür

Fransız Akademisinin Roma’daki şubesi Villa Medicis, Pompidou Çağdaş Sanat merkezi ve Paris Güzel sanatlar Akademisi birlikte çok güzel bir sergiye imza attılar. 8 Şubattan 30 Nisana kadar sürecek. ‘Karalama, Leonardo da Vinci’den Cy Twombly’ye’ adlı sergi rönesansdan günümüze sanatın çok fazla görmediğimiz bir yönünü göstermeye çalışıyor. Az görülen 150 eserle ünlülerin karalama veya müsveddelerini görüyor, asıl esere nasıl hazırlandıklarını anlıyoruz. Bazen duvarda, bazen tuvalin arkasında, bazen de çizim defterinde.

Sergiye ilginç bir fotoğrafla başlıyoruz. Giacometti atyölyesinin duvarındaki bir grafitiyi çerçeveleme çabasında.

Bu sergide sanki sanatın arka bahçesinde dolaşıyoruz.

Sanat asırlarca asillerin, hanedanların tekelinde olduğundan bu sergide gördüğümüz ünlülerin karalamaları hep gizli saklı kalmış, gözlerden uzak tutulmaya özen gösterilmiştir. Bazen sanatçı eserini hazırlamak için müsveddesini tutarken bazen de canı sıkıldığından veya eğlenmek için bir şeyler karalama arzusunda olmuş olabilir. Örneğin Leonardo da Vinci, bilimsel el yazmalarının kenar boşluklarını canı sıkıldığında kafa karalamalarıyla doldurmuştur.

Sergide bir yanda 16-17 yüzyıl ünlü sanatçılarının karalamaları ile diğer yanda günümüz sanatçılarının karalamalarının yanyan görülüyor olması bizde sanat dünyasında bu konuda pek bir şeyin değişmediğini düşündürüyor.

12.-13. yüzyıldan kalma ciddi bir Latince dini el yazmasının kenarına karalanmış çocuksu bir adam ve 16. yüzyıldan kalma bir belediye kayıt defterine çizilen I. François karikatürü çarpıcı biçimde birbirlerine benziyorlar.

Binanın ikinci katında serginin geri kalanını geziyoruz. Modern ve çağdaş sanatçıların çeşitli “karalama” biçimlerinden ilham alarak bu müsvetteleri bir sanat eserine dönüştürdüklerini görebiliyoruz. Bu ilhamların başında ise çocukların çizdikleri naif çizimler geliyor

Psikiyatri hastanelerindeki hastaların yaptıkları çizimler de çocuk karalamalarına benzer  bir işlev görmüş. Sergide ayrıca ünlü fransız hümanist fotoğrafçı  Brassaï’nin ve Helen Levitt’in  fotoğrafladıkları daha sonraları grafiti olarak adlandırılacak duvar yazıları da görülebiliyor.

Jean-Michel Basquiat, Jean Dubuffet veya Per Kirkeby gibi sanatçıların da bir tür arkaik masumiyetle neşe dolu garip hatllı çizgiler çiziktiriyorlar. Matisse’in gözü kapalı çizimleri, William Anastasi’nin eli cebinde yaptığı çizimler de aklımızı karıştırmaya yetiyor.

Sonuçta bu sergi, sanatseverlere farklı bir bakış açısı sunuyor ve sanatın oluşum sürecindeki önemini vurguluyor. Sergide yer alan eserler, sanatçıların zihinlerinde oluşan fikirleri kağıda dökme sürecini gözler önüne seriyor. Sanatçıların çizimleri, farklı materyallerle yapılmış olsalar da hepsi birbirinden etkileyici ve ilham verici. Sergide yer alan karalamalar, sanatın oluşum sürecini anlamak isteyenler için oldukça değerli bir kaynak niteliği taşıyor. Sergide yer alan eserler arasında, ünlü ressamların, heykeltıraşların, mimarların ve tasarımcıların karalamaları var. Bu eserler, sanatseverlere, bu sanatçıların zihin dünyalarına bir pencere açıyor. Sergi, sanatseverlere sanatın oluşum sürecini anlatırken aynı zamanda, sanatın bir serüven olduğunu da vurguluyor. Sanatçıların, sanatın evrimini yaratıcılıklarıyla yönlendirdikleri göz önüne alındığında, bu sergi, sanatın doğası hakkında da fikir veriyor. Sanatseverler, bu sergi sayesinde sanatın evrimini daha derinden kavrıyorlar.İtalyan ve Fransız sanatçıların farkında olmadan en bastırılmış sırlarını açığa vurduğu bu özgür ve karalama egzersizlerini gözlemlerken, Michelangelo ve Raphael’den Jean-Michel Basquiat ve Jean Dubuffet’ye kadar zamanlarının en büyük dahilerinin gerçek kişiliğini keşfetmeye başlıyoruz. Kronolojik tasnifler ve geleneksel kategorilerle hiçbir ilgisi olmayan sergi, karalamayı hikâyenin merkezine yerleştirmeyi tercih etmiş.

Bu sergi sanat hareketleri ve dönemlerini dikkate almadan, özgürce, en büyük ustaların bir birinden ilginç eskizlerinin heyecan verici bir buluşması olarak kabul edilebilir.Küratörlerden birincisi Francesca Alberti, Roma’daki Fransız akademisinde sanat tarihi bölüm başkanı, diğeri ise Columbia Universitesi sanat tarihi profesörü Diane Bodart.Gezdikten sonra tuhaf ve hoş duygularla ayrıldığımız Seine nehrinin kenarındaki Güzel Sanatlar Akademisinin binası da hayranlık uyandıracak nitelikte. Bu sergiyi şiddetle öneriyoruz. Bu sergiyi gezdikten sonra okulun içine girip hem okulu gezebiliyorsun hem de öğrengilerin ve hocalarının iki farklı seregisini de görme imkanına sahip oluyorsunuz. Eğer şansınız varsa bonus olarak okulun avlusunda performans sanatını da yaşayabilirsiniz.

Adres; 13 quai Malaquais, 75006 Paris

 

 

1964 de yaptığı bu yağlı boya resminin adı ‘Kalp, 10 veya 20 değildir’. Ne kadar güzel, değil mi?

 

 

Sayed Haider Raza, eserleri dünya çapında galeri ve müzelerde sergilenen ünlü bir Hintli ressamdır. 22 Şubat 1922’de Hindistan, Madhya Pradesh, Babaria’da doğan Raza, sanat yolculuğuna erken yaşta başladı.

Raza, Sir J.J. Sanat Okulunda akademik resim eğitimi aldı. 1947’de Bombay’da İlerici Sanatçılar Grubu’nu (PAG) kurdu. Ardından 1950 de École nationale supérieure des Beaux-Arts’ta okumak için Paris’e geldi. Orada içindeki sanat ateşini fark etti ve avangard sanatçıların arasına katıldı.

Raza, kariyeri boyunca resimlerinde çeşitli temalara değindi. En önemli eserlerinde Hindistan manzaralarını betimleyen soyut yaklaşımlar sezilir. Resimlerinde canlı renkler ve geometrik şekiller, köklerine ve işinin manevi doğasına olan derin bağının bir kanıtıdır.

1962 yılında bir süre kalmaya gittiği Amerika da, Raza Amerikan Soyut Dışavurumculuğu ile tanışıp bu akıma ilgi duymuştur. Hans Hofmann, Sam Francis ve Mark Rothko gibi sanatçılarla dostluk kurmuştur.

2016 yılında Paris’teki Pompidou Çağdaş Sanat Merkezinde, “S.H. Raza: Bir Retrospektif” başlıklı bir sergi açtı. Sergide, Raza’nın 1940’lardan 2000’lere kadar 70’ten fazla resim ve heykelini izleyenlere sunuldu. Çalışmalarının çeşitliliği ve nüansları çok sayıda kültürlerarası dinamikle kesişiyor.

2023 deki yine Pompidou çağdaş sanat merkezinde yapılan bu son sergisi, her biri Raza’nın sanat kariyerindeki farklı aşamaları vurgulayan birkaç bölüme ayrıldı. İlk bölümde, Hint mitolojisinden ve kırsal alanda yetiştirilme tarzından büyük ölçüde etkilenen ilk çalışmaları var. İkinci bölümde, Raza’nın 1950’lerde farklı stil ve teknikler denediği çalışmaları var.

Üçüncü bölümde, Raza’nın Hint manzaralarından ve onun manevi yönünden ilham alan imzası niteliğindeki soyut resimleri var. Bu resimler, Hindistan’ın doğal çevresinin güzelliğini ve canlılığını çağrıştıran cesur, geometrik şekillere ve canlı renklere sahip.

Serginin son bölümünde Raza’nın daha minimalist bir yaklaşımla yaptığı son dönem işleri yer alıyor. Bu resimler, anlatıya veya sembolizme daha az vurgu yaparak renk ve biçim kullanımına odaklanan resimler.

Bu sergi Pompidou Merkezi’nin, Raza’nın sanatına yaptığı bir saygı duruşu olarak nitelendirilebilir. Renk ve şekillerdeki ustalığını ve kültürel ve manevi kökleriyle olan derin bağı bu sergide gayet güzel anlaşılıyor.

Raza’nın Ragamal denilen resimlerle ilgili şu sözlerine dikkat etmek gerekir. ‘Ragamalas, müziği şiirle ve şiiri resimle birleştirir. Raga ilkelerine göre melodi, günün bir anının veya bir mevsimin ruh hali bir resimde vücut bulur… Raga zihni belirli bir ruh haliyle renklendirir. Raga coşkudur!’ Duygusal ve duyarlı niteliklerle dolu resim, bir “zihnin manzarası” haline gelir.

2016 yılında kaybettiğimiz Raza’nın çalışmaları dünyanın dört bir yanındaki sanatseverlerin ilgisini ve beğenisini toplamaya devam ediyor.

 

Paul Strand ve Sosyal Politik fotoğraf

Mehmet Ömür

Henri Cartier Bresson (HCB) Vakfı, Amerikalı fotoğrafçı Paul Strand’ın (1890-1976) çalışmalarını farklı bir yaklaşımla sergiliyor. Strand, Stiegliz’den aldığı gelenekle Straight Photography olarak da bilinen doğrudan fotoğrafçılığın öncüsü olarak kabul edilse de, bu sergi aynı zamanda onun yaptıklarının ne derece politik olduğunu da gözler önüne seriyor.

Paul Strand “Zıtlıklar, zıtlıklar tarafından iyileştirilir” diye bir formülden bahsetmiştir. Buna göre genellikle zıt olarak sunulan iki büyük fotoğraf geleneği vardır. Bu eğilimlerden biri fotoğrafın bir sanat olduğunu göstermeye çalışan bir eğilimdir. Diğeri ise, daha çok siyasi bir projenin hizmetinde olan belgesel ve toplumsal bir akımdır. Fotoğraf tarihinde bu iki kutbu bünyesinde barındıran Alfred Stieglitz ve Lewis Hine, Strand’ın fotoğrafa başladığı dönemlerde onun akıl hocalarıydı.

Strand, 1910’ların ortalarında New York sokaklarında insanların yüzlerini fotoğraflamış olsa da, çalışmalarının ilk bölümüne özellikle biçimcilik damgasını vurmuştur. Stieglitz, ünlü dergisi Camera Work’ün 1917’deki son sayısını Paul Strand’a adadığında amacı fotoğrafın kendine özgü bir sanatsal diline sahip olduğunu göstermekti. Strand, Meksika’da kaldığı (1932-1934) dönemden ve  Moskova’ya yaptığı bir geziden (1935) sonra çok daha politize oldu. Amerikan İşçi Partisi’ne üye oldu ve McCarthy’cilik döneminde “Amerikan karşıtı” olarak sınıflandırılarak Amerika Birleşik Devletleri’ni terk etmek zorunda kaldı, Avrupa’ya geçti ve Fransa’ya yerleşti. Strand’ın işlerinin çoğu bu politik bilinç tarafından belirlenmiştir; konuları, fotoğraflarını çektiği yerler, birlikte çalıştığı yazarlar hatta yaptığı kitaplar bunu kanıtlamaktadır.

Son yıllarda ise Strand için açılan birçok sergi, onun biçimci yaklaşımına odaklanmıştır. HCB Vakfındaki bu sergi ise fotoğrafçının bu yönünü hiçbir şekilde küçültmeden, politik yaklaşımını gözler önüne sermeyi amaçlamaktadır. Biçimselcilik ve sosyal yaklaşım arasındaki dengeyi bu sergide yakalamak mümkün. Strand, eğer 20. yüzyılın en büyük fotoğrafçılarından biri olarak sunuluyor ve kabul ediliyorsa, bunun nedeni bu dengeyi bulabilmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Çalışmaları dünyanın dört bir yanındaki müzelerde ve galerilerde sergileniyor ve etkisi birçok çağdaş fotoğrafçının çalışmalarında da görülüyor.

Sergi; Madrid’deki Fundación MAPFRE koleksiyonlarından, Paul Strand ve Charles Sheeler’in 1921’de yönettiği Manhatta filminden ve Centre Pompidou’dan ödünç alınan bazı baskılarla birlikte yaklaşık 120 baskıdan oluşturulmuştur.

Sergide Strand’ın Gana, Mısır, İtalya, Rusya, Fransa ve Meksika gibi ülke gezileri sırasında çektiği portre ve sokak fotoğrafları dışında çeşitli kesimlerden çok sayıda portre çalışmaları var. Amerika’da çektiği sosyal ve politik içerikli fotoğraflar dışında ünlü BLİND adlı fotoğrafını görmek de mümkün. Ayrıca Manhatta adlı 11 dakikalık sessiz belgeselini de izlemek mümkün.

Paul Strand’ın yaşam öyküsü

1890 yılında New York’ta doğan Paul Strand, 1907 yılında New York Ethical Culture School’da (ECS) eğitim aldı. Ardından, kendisini Alfred Stieglitz’in 291 Fifth Avenue’de kurduğu Photo Secession galerisiyle tanıştıran Lewis Hine’dan ilk fotoğraf eğitimini aldı. Bu iki büyük fotoğrafçı Paul Strand’ın çalışmalarını çok etkiledi. Çalışmaları ilk kez 1916’da Stieglitz’in Camera Work dergisinde yayınlandı. Hemen ardından 291’deki Secession galerisinde ‘New York ve Diğer Yerlerden Fotoğraflar’ sergisini açtı. Savaş sırasında ise hastanelerin radyoloji bölümlerinde çalıştı. 1919 yılında ise, ilk manzara fotoğrafçılığı için Kanada’ya, Nova Scotia’ya gitti.

Paul Strand, 1921’de Manhatta filmini fotoğrafçı ve ressam Charles Sheeler ile birlikte yönetti,  1925-1932 yılları arasında ise, New York galerilerinde çeşitli sergileri açtı. 1932 ve 1934 yıllarında Meksika’ya gitti ve Mexico City’deki Sala de Arte’de kişisel bir sergisi açıldı. Meksika’da da Redes filmini yönetti.

Paul Strand, 1935’te SSCB’ye gitti ve orada Sergei Eisenstein ile tanıştı. Daha sonra Léo Hurwitz, Ralph Steiner ve Lionel Berman’ın etrafındaki Nykino grubuna katıldı. Bundan iki yıl sonra da, Nykino’nun eski üyeleriyle birlikte kar amacı gütmeyen eğitsel bir film yapım şirketi olan Frontier Film’in başkanı oldu.

Paul Strand, 1943 yılından itibaren on yıldan fazla bir süre çalıştığı sinema sektöründen ayrılarak  fotoğrafçılığa geri döndü. 1945’te New York MoMA’da kişisel bir sergisi açıldı. 1949 yılından  1957 yılına kadar Avrupa’ya birkaç gezi yaptı ve her gezi bir kitapla noktalandı. McCarthy döneminde Amerika Birleşik Devletleri dışına sürüldü.

Strand, Fransa’ya yerleştikten sonra özel hayatında kargaşalar yaşadı, karısı Rebecca Salsbury ile çalkantılı bir ilişkisi vardı ve boşandılar. Ortağı ve ilham kaynağı olan ressam Virginia Stevens ile uzun süreli beraberliği oldu.

35 mm, orta format ve geniş format kameralar dahil olmak üzere çeşitli formatlarda çalıştı,  değişik ton aralıklarına sahip görüntüler oluşturmak için çeşitli baskı teknikleri denedi, çarpıcı görüntüler elde etmek için soyut formlar ve ışık ve gölge kullanımı ile deneyler yaptı. Pablo Picasso ve Georges Braque gibi sanatçıların çalışmalarından etkilendiği bilinmektedir.

Yaşamının son kısmını Fransa’daki Orgeval’de sürdürdü ve 1976 yılında Fransa öldü.

14 Şubatta başlayan ‘Güçlerin dengesi’ adlı sergi 23 Nisana kadar 79, Rue des Archives, 75003 Paris adresinde  gezilebilir.

 

—