Nisan Ayı Mobil Sanat Aktiviteleri

Nisan ayı Mobil sanat ayı ilan edildi. Bizim tarafımızdan tabii ki. Biz kimiz? TuMobArt’ız. Türk Mobil sanat platformu. Daha geniş bilgi için www.tumobart.com u ziyaret etmeniz yeterli.

Diğer referansları da buraya koyalım;

https://www.facebook.com/groups/1331930880162804

ve #tumobart

3 Cumartesi 5 kursla Nisan ayını renklendiriyoruz. İlk Cumartesi Cep telefonu ile fotoğrafçılığa giriyoruz. Aşağıda programı mevcut. Ardından Mobil sanata giriş ve gelişmiş üç Mobil sanat aplikasyonlarını öğreneceğiz üç kurs. Superimpose X, iColorama ve Procreate.

Mobil sanat çağdaş sanatın artık yeni  bir akımıdır. Dijtal sanatın alt grubudur. Marcel Duchamp’ın yaptığını yüzyıl sonra yeniden yapmaktadır. Sahiplenmektedir. Etrafınaki her şeyden etkilenmekte, etkilenirken etkilemektedir. Bu bağlamda Fluxus’a benzetilmektedir “Sanat yaşamın içindedir” demektedir. İşini cebindeki telefonla veya çantasındaki tabletiyle görmektedir. Otobüs durağında, takside, uçakta yapmaya devam etmekte, eserlerini 7/24 galerisi İnstagram’ında ve Facebook’unda sergilemektedir. İşlerini her yerde paylaşmakta, dünyanın her yerinde mobil sanat ortamlarındaki mobil sanatçı arkadaşlarıyla paylaşmakta, yaşamını güzelleştirmektedir. Mobil sanat bağımlılık yaratan bir sanattır. İyileştirici bir yolculuktur.  Yeter ki içine düşün. Havuzun etrafında dolaşıp havuz düşmek için birisini itmesini bekliyorsanız işte buradayız.

Aşağıda program hazır her seviyede başlangıçtan en üst seviyeye kadar sanal ortamdaki eğitimlerle yaşamınıza yeni bir sanat kapısı açabilirsiniz.

Önce 101 Cep telefonu ile fotoğrafçılık. Çek Düzenle Paylaş. Bu kursun programı şu şekilde;

Cep telefonu ile mobil fotoğrafçılık kursu Zoom toplantısı şeklinde ve 2 saat sürecek. Eğitim iPhone üzerinden yapılacak ancak android sistem cep telefonları olanlar da yararlanabilirler.

Diğer kurslar da 2 şer saat.

Not; Arzu edenler başvuru kitabı olarak

Mehmet Ömür’ün 

Çek, Düzenle, Paylaş; iPhone fotoğfçılığı kitabından yararlanabilirler.

https://www.amazon.com.tr/Çek-Düzenle-Paylaş-İphone-Fotoğrafçılığı/dp/9751418577

Cep telefonu fotoğrafçılığı; Çek Düzenle Paylaş 

Kamera

Kameranın özellikleri

Lens/lensler,Enstantane,Sensör büyüklüğü, Rezolüsyon(fotoğrafın büyüklüğü), Görüntü kalitesi/görüntü saklama, Hafıza

Aksesuarlar (dış lensler, üç ayak, dış güç kaynağı, power bank), Çeşitli markalar

Kameranın Kullanımı

iPhone kamerasını açalım, iPhone’umuzun kamera özellikleri, Fotoğraf, portre, panoramik modlar

Gece fotoğrafı, Rehber hatların kullanımı

Kameranızın diğer özellikleri

Flaş, HDR, Live modu, Zamanlayıcı, Seri çekim, Zoom yapma

Fotoğraf çekmeden önce yapılması gerenler

Lens temizliği (ön ve arka kameraların lensleri)

Fotoğraf düzenleme 

Snapseed

FOTOĞRAFIN TEMEL KURALLARI

Kompozisyon

Altın oran, Hatlar/çizgiler, Kadraj/çerçeve, Pozitif alan/negatif alan

Simetri, Grafik özellikler, Ritm, Siluet, Gölgeler, Yansımalar

Denge, Arka plan, Alan derinliği, Bakış açısı, Renk, Nefes alan bölge

Çerçeve içine almak, Tek sayı

Işık

Işık ayarı, Ters ışık, Yan ışık, Golden hours, Kontrast

Fotoğraf alanları ve konuları

Gezi-Yol , Manzara, Portre, Sokak, Mimari , Gece, Kedi-Köpek, Anlar-Arkadaşlar, Uçaktan, Efekt-Filtre, Doku, Siyah Beyaz, Kuşlar, Müzik , Şehir, Yeme İçme, Otomobil , Ağaç-Bahçe, Duvarlar, Tekne-Vapur, Detay-Renk-Abstre, Çocuk, Deniz-Plaj, Çift Pozlama, İş Yeri, Uzun Pozlama, Selfie.

Evet ama daha bitmedi.

Mobil Sanat; Art Addict

2 kursumuz Mobil sanat Art Addict dediğimiz kurs. Aslında Healing yani iyileştiren sanat da diyebilirdik. Çünkü bunu yaşıyoruz. O kurs da şu şekilde;

Mobil sanat nedir?; Tanım ve Manifesto

Aplikasyon nedir? Ne işe yarar?

Aplikasyonların genel yönetimi, ayarlar

Küçük aplikasyonlar, gelişmiş aplikasyonlar

KÜÇÜK YARATICI APLİKASYONLAR

(Esra Tanören’in katkılarıyla)

-Fotoğrafları hangi formatta saklarsak iyi olur (JPEG Tiff gibi)

-Fotoğrafımızın boyutunu görmek için kullandığımız app

-Fotoğrafımızın boyutunu yükseltmek için kullandığımız app

-Aplikasyonların organizasyonu

-Renk-texture filtreleri: Mextures / Pixlr  / Distressed FX / Formules

-Boyama efektleri: Glaze / Aquarella / Brushstroke / Repix / Waterlogue

-Geometrik efektler: Fragment / Percolator

-Görsel ekleme: SkyLab

Gelişmiş Aplikasyonlar

SuperimposeX; Katman ve Maske

iColorama aplikasyonuna giriş

Procreate aplikasyonuna giriş

APLİKASYONLARI TANIYALIM

Basit Aplikasyonlar

Boyama filtreleri, Renk filtreleri

Yaratıcı aplikasyonlar

Hareketli aplikasyonlar

Ücretsizler ve Ücretliler

Abonelik isteyenler

Aplikasyonların nasıl peşlerine düşeriz?

Apple store’da nasıl aplikasyon araştırırız?

Facebook da beğendiğimiz resimleri yapanlarla nasıl iletişim kurarız?

Dogsitter’s gibi gruplarda ve diğerlerinde nasıl takip ederiz

Kamera Aplikasyonalrı nelerdir? Native kamera, Camera+ 2, Halide, RAW, Office lens

Edit Aplikasyonaları; Snapseed, Photoshop express, Darkroom, Raw Power, Touch retouch veya Handy Cam

Katman ve Maske Aplikasyonlrı nelerdir?  Image Blender, Diane, Leonardo, Superimpose X

Mobil sanat çalışırken lazım olacaklar

Stock foto nasıl elde ederiz?

Pixabay, Unsplash, Sktchy vb

Random yani Tesadüfi ve Yaratıcı Aplikasyonlar; Percolator, Trigraphy, Frax, Pixel Wakker, Trimaginator yeni adıyla Vecotr Q, Aerograph, Matter, Flowpaper, Circular Lens FX, AlienSky, Sky Lab,  Phototropodelic, PopArt, Olli, PaintCan.

Bağlantılar; Web, internet / -Instagram / -Facebook

 

Gelelim gelişmiş aplikasyonları; Superimpose X, iColorama ve Procreate.

Bir Mobil sanatçının gelmesi gereken yerin Procreate aplikasyonu olması gerektiğini düşünüyoruz. Ve buraya ulaşmanın yolunun Superonline ve iColorama dan geçtiğine inanıyoruz. Superimpose X katman ve maskeleme ile buluşacağımız yer. iColorama da ileri boyama teknikleri,  doku ve filtrelerle tanışacağız. Procreate ise hayalimizdeki herşeyi gerçekleştirebileceğimiz sonsuz alternatifleri olan bir aplikasyon. Sınırları hayal gücünüz. Photoshop kullanan profesyonnelrin yaptıklarını cep telefonunuzda veya tabletlerinizde yapmayı mı düşlüyorsunuz , hem de çok daha kolay olarak o zaman procreate öğrenmelisiniz.

Superimpose X i tanıtmayla başlayalım.

Superimpose X: Mobil machine öğrenme teknikleriyle profesyonel fotoğraf düzenleme araçlarını akıllı telefonlara getirdi.
Standart fotoğraf editörlerinde genellikle ölçekleme, kırpma, renk, döndürme, bulanıklaştırma, filtreleme gibi ortak bir araç paketleri vardır.

Daha güçlü, gelişmiş ve karmaşık bir şey istediğimizde ne yapmalıyız? İşte burada Superimpose X devreye giriyor. Yakın zamana kadar, bu işlemleri yapmak için fotoğraflarımızı büyük olasılıkla Photoshop gibi güçlü masaüstü düzenleme platformlarına aktarmak çözüm olarak görülüyordu.
Ancak ağır düzenleme araçlarının hem öğrenilmesi zor hem de bize Adobe üyeliği gibi yüksek maliyet getirebilir. Akıllı telefon kameralarındaki son gelişmelerle artık biz de giderek daha kaliteli fotoğrafçılık yapabiliyoruz. Telefonumuzun fotoğraf albümü veya kütüphanesi ile masaüstü bilgisayarımızdaki Photoshop gibi yazılımlar arasında gidip gelmek artık hepimize çok zahmetli bir hale geldi.
Pankaj Goswami’nin yarattığı Superimpose X ile (şu anda iOS’ta mevcut) fotoğraf düzenleme yazılımının gücünü telefonlarımıza getirdi ve hayatımızı çok kolaylaştırdı.
Pankaj, çoğu fotoğraf düzenleme mobil uygulamasında aynı anda bulunmayan 2 özelliği tek aplikasyon bünyesinde topladı: maskeleme ve katmanlama. Bu özellikler sayesinde hayal güçlerini istedikleri gibi kullanabiliyorlar. Kompozit görüntüler, çift pozlamalar, gerçeküstü görseller, manzara içinde harmanlanmış farklı dünyalar gibi çeşitli görüntüler oluşturabiliyorlar.

Özetle Superimpose X, görsel öğelerin çeşitli araçlarla maskelenerek ve karıştırma yöntemleri kullanılarak bir arka plan görüntüsüne eklenmesini sağlayan güçlü bir mobil sanat uygulamasıdır. Maskelenmiş öğeler, gelecekteki projelerde kullanılmak üzere bir kitaplığa kaydedilebilir. Hem ön plan hem de arka plan görüntülerinin seviyelerini ayarlamak için uygulama içinde çeşitli filtreler mevcuttur.
Superimpose uygulamasının yeni nesli Superimpose X Neo ile fikirlerinizi muhteşem bir sanat eserine dönüştürebiliyorsunuz.

Birden çok katmanla çalışabilme imkanı vardır. Superimpose X neo da katman sayısı 12 ye çıkmıştır. Diğer versiyonlarda maksimum 8 katmanda çalışılabilir. Superimpose x veya Superimpose X neo karıştırma modlarından, maskelemeden, ayarlardan, fırçalardan, şekil bozulmalarından, efektlere, bulanıklık modlarına kadar çok çeşitli düzenleme yetenekleriyle dolu güçlü bir fotoğraf editörüdür.

Tüm projelerinizi oturum alanına (sessions veya galeri) kaydedilir. Bir projeyi bırakıp bir başkasına geçmek istiyorsanız mevcut projenizi kaybetmezsiniz.

Bütün bunlarla beraber Superimpose X in çok güzel tasarlanmış bir arayüzü kullanıcıyı korkutmadan bir çok güçlü aracı onun hizmetine sunmaktadır.

Superimpose X in güçlü ve çeşitli araçları arasında şunları sayabiliriz;

• Çoklu katmanlar ( iPhone 7 ve üzeri için 12’ye kadar).
• Harmanlama modları, 18 tanesi.
• Opaklık kontrolü.
• Magic Wand’den Magic Lasso’ya, önceden tanımlanmış şekillerle çok sayıda maskeleme aracı.
• Gölge oluşturma aracı.
• Light Wrap aracı.
• Maskelenmiş görüntülerinizi saklamak için Maskeleme Kitaplığı.
• Tüm projelerinizi otomatik olarak depolayan “Oturum” (Sessions) Kitaplığı.
• İstenmeyen nesneleri otomatik olarak kaldırabilen nesne kaldırma aracı.
• Katman bulanıklığı.
• Fotoğraf efektleri (63 adet).
• Clarity aracı.
• Gelişmiş ayarlama araçları.
• Metin, Seçici Bulanıklık, Hareket, Yakınlaştırma, Mercek Bulanıklığı, Gradyan gibi araçlar.
• Şekil bozma, Perspektif dönüşümü ve daha fazlası gibi deforme edici araçlar.
• Çok sayıda boya ve efekt fırçası.
• Leke fırçası
• Klon damga fırçası
• Koyulaştırma, Açma, Doygunluğu Giderme için fırçalar.
• Katmanlarla birlikte Photoshop doküman formatında (PSD) dışa aktarma seçeneği.
• Bir milyondan fazla telifsiz stok fotoğrafına erişim olanağı.

Bu aplikasyon kursunda canlı uygulamalar yapılarak;
-Ana galeri (Sessions); fotoğraf, stok, maske kütüphanesi
-Katmanlar
-Maskeleme ve araçları
-Blending (harmanlama)
-Editör menüsü
-Filtreler menüsü

-Superimpose, superimpose X ve superimpose X neo farkını bu kursta konuşacağız.

iColorama aplikasyonu

Fotoğrafınızı resme dönüştürme konusunda en başarılı aplikasyon diyebilirim. Apple Store daki binlerce fotoğraf ve video aplikasyonu arasında 102. sırada. Katerine Alieksieienko tarafından geliştirlimiş bu aplikasyonun 300 den fazla filtresi var. instagramda #icolorama tag lediğinizde 250 binin üzerinde resim görebiliyorsunuz. Çok güçlü ve gelişmiş bir yuygulama ve ben kullandığım 4-5 yılsüre içinde bir kez çöktüğünü görmedim.

iColorma ile basit fotoğraf düzenlemeleri yapabileceğiniz gibi fotoğrafınıza karmaşık değişimler de uygulayabilirsiniz.

Bu uygulamaya yapılabilecek tek eleştiri tecrübe sahibi olmak zaman alıyor ve oldukça pratik gerektiriyor. Ayrıca geri al/ yinele yani  undo/redo düğmesinin olmaması da bir dezavantaj. Maskeleme işlemleri de Superimpose X deki kadar basitleştirilmemiş.

Ücretsiz olmasa bile bir kere vereceğiniz 4-5 euro ile, diğer fotoğraf uygulamaları gibi abonelik ücreti istememesi güzel yanlarından birisi. Bu uygulamafotoğraflarınızı sanat eserine dönüştürmede vazgeçemeyeceğimiz bir uygulama. Bir altın standard. Yaratıcılığımızı besleyen, aplikasyon kütüphanemizde olmazsa olmaz bir aplikasyon.

Menüsünde Tone, Preset, Style, Effect, Adjust, Brush, Form ve Texture gibi mod’lar var. ve her Mod’un altında da çok sayıda alt menüler var. Her adımı onaylanmanız gerekiyor, yoksa yaptığınız işlem kayboluyor. Onayladığınız adımları steps denilen yaptıklarınızın geçmişi bölümünden izleyebiliyorsunuz. İki fotoğrafla çift pozlama uygulaması ve harmanlama fonksiyonu da mevcut. Çalışma sırasında zaman zaman ilk hali ile son halini mukayese etmek mümkün. Maske mantığı diğer uygulamalardaki gibi boyadığınız zaman siliyor sildiğiniz zaman geri alabiliyorsunuz. Ancak dediğimiz gibi bu kısım diğer aplikasyonlara göre biraz daha kompleks.

Çalışma alanının sağ tarafı hazır ayarlara ayrılmış en alt satır ise ince ayarları yapmanıza olanak sağlıyor. 

Bu aplikasyonla ilgili internette çok sayıda video tutorial izleme şansı da mevcut.

Mobil sanatçıların dağarcıklarında bulundurmaları ve öğrenmeleri gereken bir aplikasyon olarak değerlendiriyoruz.

Procreate ve Procreate pocket

Hem kolay kullanımlı hem de profesyonel işler yapılabilecek kadar gelişmiş bir aplikasyon. Bolca çizim ve boyama araçlarının yanında illüstrasyon yapmaya çok uygun bir aplikasyondur.

Yüzlerce el yapımı fırça, bir çok sanatsal araç, gelişmiş bir katman sistemi ile desenler, resimler, çizimler hatta animasyonlar oluşturmak için her şeye sahip bir uygulamadır.

Evde koltukta, otobüste, trende, plajda veya kahve için sırada beklerken çalışıp üretebilirsiniz. İdeal mobil sanat aplikasyonudur. Photoshop a yakın gücu ama onla kıyaslanmayacak kadar kolay kullanımı ile vucunuzun içinde eksiksiz bir sanat stüdyosu gibi düşünebilirsiniz.

Procreate’in ne gibi özellikleri var biraz da onlara bakalım; 

Yüksek Çözünürlüklü tuvaller

Düzgün şekiller için QuickShape özelliği

Pürüzsüz ve duyarlı örnekleme olanağı

iPhone için en hızlı 64-bit boyama motoru

Kısayolları kullanmak için bir klavye bağlanabilme özelliği

64 bit renkte işler oluşturma

250 seviye geri alma ve yineleme

Sürekli otomatik kaydederek işinizi kaybetmenize izin vermez.

Fırçalar

Yüzlerce fırça

Her fırça için 100 den fazla özelleştirici ayar

Kendi fırçalarınızı tasarlama olanağı

Fırçalarınızı başkalarıyla paylaşma 

Photoshop fırçalarını kullanın hatta Photoshop dan daha hızlı kullanın

Katmanlar

25 den fazla katman harmanlama mod’u

Tahribatsız düzenleme

katman ve kırpma maskeleri

Katman grubu yaratma

Nesneleri birden çok katmanda aynı anda değiştirme

Renk

ColorDrop ile çizgi çalışmalarınızı hızlı renklerle doldurma olanağı

Disk, Klasik, Uyum, Değer ve Palet renk panelleri

Renk eşleştirme için renk profillerini içe aktarabilme

Tasarım

Metin Ekleme

Perspektif, İzometrik, 2D ve Simetri görsel kılavuzları

Çizim Yardımı

Animasyon yardımı

Glitch, Chromatic Aberration, Glow ve Halftone gibi efektler

Derinlik ve hareket için Gauss ve Hareket Bulanıklığı filtreleri 

Netlik için Keskinleştirme aracı

Ton, Doygunluk veya Parlaklığı gerçek zamanlı olarak ayarlama özelliği

Renk Dengesi, Eğriler ve HSB dahil güçlü görüntü ayarlamaları

Çözgü, Simetri ve Sıvılaştırma Dinamikleri

Video üretimi için Hızlandırılmış kaydınızı 4K olarak dışa aktarabilme özelliği

Procreate pocket iPhone için tasarlanmış Procreate ise iPda için tasarlanmış.

iPad’in sahip olduğu ekstra çizim kılavuzları, sıvılaştırma ve hızlı şekil gibi özellikler iPhone da bulunmuyor. Dolayısı ile iPad’te kullanmaya alışınca iPhone da kullanmak istemiyor insan. Procreate mobil sanatçının sanatını geliştirmesine yardımcı oluyor.

 

Dijital Ressam olun…

Normalde ressamlar elleriyle, kalem ve kağıtlarıyla çalışmayı sever. Bunun için saatler harcarlar. Kağıt üzerine çizim yapma hissini güçlü bir duygudur, ama zaman alıcı ve pahalıdır.

Yaptığınız resmi dijital ortamda paylaşabilmeniz için dijitalize etmeniz gerekir. Bu da zaman alıcıdır ve resmi orijinalinde olduğu gibi gösteremez. Oysa baştan procreate de resminizi oluşturursanız işler değişir.

‍

‍Procreate çok miktarda imkan sunuyor. 

Fırçalar, sulu boyalar ve kağıt ve tuvalleriniz masraf açacaktır. Bilgisayar ihtiyacı da cabası.

Ve daha da kötüsü… fırçalarız yıpranır ve suluboyalarız  sonsuz değildir. 

Resim yaparken odanın yarısını kullanırsınız, oysa Procreate ile ihtiyacınız olan iPad’iniz ve bir Apple Pencil’dır. İstediğiniz her yerde istediğiniz zaman çalışabilirsiniz.

‍

Toplu taşıma araçlarında, parkta; isterseniz  iPad’inizi getirin ve biraz resim yapın.

 

 

 

Fotoğrafa Aşk Mektubu: Roland Barthes ve Punctum kavramı

Fotoğrafa Aşk Mektubu: Roland Barthes ve Punctum kavramı

Mehmet Ömür

Roland Barthes’ın yazdığı kitabın orijinal adı Aydınlık Oda. Neden “Karanlık Oda” değil de “Aydınlık Oda” yani “Camera Lucida?” Çünkü bu çok şahsi bir eser. Barthes’ın belki de en güzel eseri. Başlangıçta deneme olarak başlanmış ancak daha sonra özellikle kitabın ikinci bölümünde Barthes olayı duygu optiğinden geçirmiş ve özeline taşımıştır.

Cahier de Cinema bir sinema dergisidir ve bu dergi Barthes’dan sinema üzerine bir kitap yazmasını istemiştir ama Barthes 1,5 yıl kadar bir süre bu siparişi bir kenara atmak durumunda kalmıştır çünkü annesinin ölümünün yasını tutmakta ve başka bir şeyle ilgilenememektedir. Ta ki fotoğrafın ölümle ilgisini kurana kadar. Bu ilişkiyi kurunca evine kapanır ve kitabı 6 haftada bitirir. Kitap bir deneme kitabı olmaktan çıkmış herhangi bir tarza sokulmakta zorlanılacak bir kitap haline gelmiştir. Kitap müzik eseri gibi 2 bölümde yazmıştır ve partisyonlar vardır ve her bölümde 24 kısa düşünce parçaları vardır. Bu kitapta fotoğrafı sinemanın karşısına koyar, çünkü sinema fotoğraf kadar kendisini çekmemektedir. 

 

Camera Lucida, orijinal adıyla “La Chambre Claire” yani Aydınlık Oda, aşk mektubu gibi duran metaforlar yığını bir kitaptır. Barthes, Latince sözcüklerle daha özgün anlam arayışları içine girmiştir. Roland Barthes, fotoğrafın başkaları için değil de, kendisi için ne anlama geldiğinin arayışı içindedir ve kitabın ikinci bölümünde de tamamen duygularını açar. Hayatının en önemli fotoğrafı olan, annesinin 5 yaşında çekilmiş “Kış Bahçesi” adını verdiği fotoğrafını değerini düşürecek diye kitapta göstermez ama uzun uzun anlatır, içini döker. Ona göre fotoğraf kişiseldir, herkesin her  fotoğrafa yaklaşımı farklı ve özeldir ve Barthes kitabında bunun üzerine uzun uzadıya durur. Kitap fotoğraf sanatına bir güzelleme olarak yazılmıştır. Roland Barthes fotoğrafı sinemaya tercih eder demiştim.  Fotoğrafı sahneye benzetir, ona göre fotoğraf tiyatroya sinemadan çok daha fazla yakındır. Ben de zaten ileride yazacağım tiyatro oyunumda onu Susan Sontag’ın karşısına erkek başoyuncu olarak çıkartacağım. Başrol veriyor olmamın başlıca nedeni fotoğrafı sinemadan çok seviyor olması değil tabii ki. Karizması, düşünceleri ve fotoğrafa yazdığı “Camera Lucida” kitabı. Barthes, fotoğraf felsefesiyle fotoğraf severlerin gönüllerine taht kurmuştur. Amatör olarak bile, fotoğraf çekmedikleri halde bir arkeolog özeniyle fotoğrafı böylesine özenli bir şeklide irdeleyen düşünürlere hayranlığım büyüktür doğrusu. Aynı şekilde John Berger ve Walter Benjamin de fotoğraf sanatı için çok değerliler ve sırada onlar da var. Barthes’in fotoğraf kitabı fotoğrafa adeta bir aşk mektubudur. Ölümünden çok kısa süre önce 1980 yılında, Susan Sontag’ın “Fotoğraf Üzerine” kitabından birkaç  yıl kadar sonra yazdığı bu kitabında Susan Sontag’a neden hiç gönderme yapmadığını merak ettim doğrusu. Oysa birbirlerini iyi tanırlar bu iki fotoğraf düşünürü. Barthes’a hayran olan Sontag,  onu anlatırken “Elimi öpüp yanağına götürmesini hiç unutamam” der. İşte böyle kibar bir beyefendidir ve Sontag da Barthes’den çok hoş bir kişi diye bahseder. Barthes’ın narin bir yapıya sahip olmasında belki de çocukluğunda yakalandığı verem hastalığının rolü vardır ve 3 yıl eve kapanmasına neden olan bu hastalığın, çok sonralar geçirdiği kazanın ardından kendisini toparlayamayıp ölmesine neden olduğunu düşünenler de vardır.

Roland Barthes “Camera Lucida” da tamamen kişisel duygu ve düşünceleri üzerinden yürüyor, yeni kavramlar üzerinde duruyor ve yeni kavramlar kuruyor; Operator, Spektator, Spectrum, Studium ve Punctum öne sürdüğü önemli kavramların bazılarıdır. Bir de “Ça-a-été” var ki, bu kavramın Türkçe’de tam karşılığını bulmak biraz zor. Barthes, fotoğrafın anlamın peşindedir. Ça-a-été,  “O oldu, bu vardı, öyleydi” anlamlarına gelir. O anda, orada bir şey olmuştur ve bir daha tekrarı olmayacak olan “bu şey” sonsuza kadar fotoğraf tarafından gösterilecektir. Bu kitapta “Punctum” kavramını ortaya atmıştır. Bu kavram, fotoğrafın dışına da çıkıp başka alanlarda da kendisine yer bulmuştur. Delip geçen şey, yani bu Punctum bizi yakalayan, yani aşık olduğumuz o küçük şeydir. Başkasında belki aynı duygu oluşmayacaktır, yani özeldir.

Barthes, bir ontolog (varlık bilimci), -her ne kadar kendisini öyle görmese de- bir filozof, bir göstergebilimci ve bir yazardır. Sorbonne’da hoca olabilecek kadar, kendi kendisini yetiştirmiştir.

Barthes, kitabına Napoleon’un yeğeni Jerome’un fotoğrafıyla başlar. “İmparatoru gören gözleri” görüyordum demesi ilginçtir. Barthes, ölümle kafasını bozmuştur diyebilirim,   sonra girdiği büyük bir yas döneminde bu düşüncelerinin etkisine girdiğini söyleyebiliriz. Camera Lucida’da yazarın amacı, fotoğrafın temel bir özelliğinin olup olmadığı, daha doğrusu “tek başına diğer imge gruplarından farklı bir  üstünlüğü” olup olmadığını anlamaya çalışmaktır. Yazar, fotoğrafın bir daha asla tekrarlanamayacak bir şeyi mekanik olarak tekrarladığını söylerken seyirciyi pasif konuma sokmaz. Aslında genel olarak imgeleri okunması gereken bir metin gibi görmeye eğilimimiz vardır. Çünkü güçlü bir referans noktasına ihtiyacımız vardır. Oysa imge konuşmaz, grameri yoktur, ayrıca kavram da değildir. Fotoğraf ise bize gösterir, bilgilendirir ve hayal etmemizi sağlar. Ama meraklı beyinlerimiz her şeyde olduğu gibi fotoğrafı da deşifre etmeye, okumaya çalışır. Fotoğrafları ve imgeleri sessiz bir dilbilim, imge sözlükleri, ikonografiler olarak ele alan teoriler üretmeye çalışıyoruz. Bu şekilde anlamayı ümit ediyoruz. Roland Barthes’de kitabındaki 48 bölümde bunu yapıyor ve görüntü sorununun fotoğraftaki yerini anlamaya çalışıyor. Bir göstergebilim uzmanı olan Barthes’a  göre fotoğrafın bir dili yoktur, doğası gereği olamaz, sadece kayıpla veya ölümle ilişkisi vardır 

Fotoğrafı çekene Operator, seyredene Spectator diyor. Fotoğrafın kendisine ise Spectrum. Spectrum’un “Spectacle” ile yani sahne ile ilişkisi olduğunu söylüyor Barthes.  Ona göre “Studium” kavramıyla ise genele gönderme yapar, yani ortalama işler, beğenilen ama aşık olunamayan işler anlamında. Barthes için en önemli olan “Punctum” dur. O küçük şey, o aşık olunan şey, herkes için farklı olabilen her fotoğrafta da olmayan “O şey”. O bir anda görüp de vurulduğumuz küçücük şey, bir yıldırım aşkı. Barthes bunu fotoğraflar üzerinden de anlatır ve  o fotoğraflardan bir tanesini fotoğrafı buraya aldım

.

Roland Barthes, çığır açan çalışması Camera Lucida’da, Koen Wessing’in 1979’da Nikaragua’da çekmiş olduğu silahlı askerlerin yanından geçen iki rahibeyi gösteren fotoğrafı ele alır. Bu fotoğrafa çarpılmıştır çünkü bu fotoğraftaki çelişkili durum Barthes’ı  çok etkilemiştir. Barthes’e göre Spectatoru yani izleyeni durup, tekrar bakmaya  yönelten bu şey yani imgenin Punctum’unu yaratan işte bu fotoğraftaki “o” çelişkidir. 

Barthes, bu kitabı sadece analog fotoğrafın gündemde olduğu, fotoğrafın kağıda basıldığı ve bakıldığı bir tarih aralığında kaleme almıştır. Acaba kitabını bugün, fotoğrafların neredeyse tamamının ekranlar üzerinden izlendiği bu dönemde yazsaydı, düşünme tarzı farklı olur muydu diye de aklımdan geçirmiyor değilim doğrusu.

Bir de bu kitabın 1996 da Türkçeye kazandıran Altıkırkbeş Yayınları ve Reha Akçakaya’ya teşekkürlerimi iletirken yazın dünyasının profesyoneli olmayan birisi olarak küçük bir eleştirimi iletmek istiyorum. Keşke kitapta Studium ve Punctum kelimelerinin Türkçesini bulma çabasına girmediğiniz gibi; Operator, Spectator ve Spectrum’u da, İşletici, İzleyici ve Tayf olarak değiştirmemiş olsaydınız. Okuyucuya için bir kolaylık olurdu diye düşünüyorum.  Muhtemelen bir nedeniniz vardır, belki o yıllarda okuyucu daha çok öz Türkçe seviyordu, kim bilir? Yine de Kitabın Türkçeye çevrilmiş olması, Türk fotoğraf dünyasına bir armağandır. Her dönemde okunabilir bir kitaptır ve her fotoğraf severin mutlaka okuması gereken bir eserdir diye düşünüyorum. Yardımcı olsun diye en önemli kelimelerden çok kısa, 6 kelimelik bir lügat yarattım ve buna Barthes’in okuma lügatı demek istiyorum. 

Operator: Fotoğrafçı

Spectator: İzleyici, fotoğrafa bakan kişi

Spectrum: Fotoğrafın konusu

Studium: Genel beğendiğimiz fotoğraf

Punctum: Fotoğrafta bizi çarpan şey, bizi o fotoğrafa aşık eden o küçücük ayrıntı

Ça-a-été: Bu vardı veya O şey oldu