Hücrelerimizin algılama kapasitesi vardır. Ayrıca hücrelerimiz adapte olurlar yani uyum sağlarlar.  Adaptasyon, diyet, egzersiz ve genel yaşam tarzındaki değişikliklere vücudumuzun nasıl yanıt verir? İşte bu yanıt  kilo yönetiminde önemli rol oynar.

Hücresel algı,  hücrelerin enerjiyi alıp almadığımızla ilgili değişiklikleri nasıl algıladığı ve buna nasıl yanıt verdiğini gösterir. Diyette veya aktivite seviyelerinde değişiklik yaptığımızda, hücresel algı, enerji dengesini korumak için metabolik hızda değişikliklere yol açar. Örneğin, kalori alımı azaldığında hücreler metabolizmayı azaltarak enerjiyi korur ve kilo verme sürecini zorlaştırabilir. Biz buna metabolik hız düzenlemesi diyoruz.

Hücreler, birbirleriyle hormonlar aracılığıyla iletişim kurarlar ve metabolizmanın çeşitli yönlerini, iştahı, yağ depolanmasını ve enerji harcamasını düzenlerler. Örneğin, yağ hücreleri tarafından üretilen leptin, beyne tokluk sinyali gönderir ve bu da besin alımını ve enerji dengesini etkiler. Hormonal adaptasyonlar, iştah kontrolü ve yağ depolanması gibi faktörleri etkileyerek kilo yönetimi sonuçlarını etkileyebilir. Buna da biz hormonal düzenleme diyoruz.

Kilo yönetiminde kas dokusundaki hücresel adaptasyonlar da çok önemlidir. Düzenli egzersiz, kas gücünü, dayanıklılığını ve metabolik verimliliği artıran hücresel değişikliklere neden olur. Kas hücreleri, enerji üretimini artırarak ve yağ metabolizmasını teşvik eder. Böylece mitokondri yoğunluğunu artırarak adapte olur. Bu adaptasyonlar, kalori harcamasını artırır ve yağ kaybını teşvik ederek kilo yönetimine katkıda bulunur.

Adipositler veya yağ hücreleri, kilo yönetiminde merkezi bir rol oynar. Yağ dokusundaki hücresel algı ve adaptasyon, yağ asitlerinin depolanmasını ve salınmasını etkiler. Kilo aldığımızda, yağ hücreleri genişler ve hipertrofiye uğrar yani büyür, kilo kaybı ise onların küçülmesine yani atrofiye uğramalarına neden olur.  Yağ hücrelerinin yağ hücre düzenlemesi dediğimiz bir yaklaşımı vardır. Metabolizmayı  ve kilo alıp vermeyi etkileyebilecek hücrelerin yeniden yapılanmalarını sağladığı da bilinmektedir.

Beyindeki hücresel iletişim ise  iştahı, besin alımını ve enerji harcamasını düzenler. Beyin, besin maddelerini az veya çok aldığımızda devreye girer.  Hormonal sinyallere ve duyusal durumlara yanıt olarak yeme davranışını düzenler. Sinir devrelerindeki hücresel davranışlar, yeme isteğini değiştirebilir, tokluk sinyalleri verebilir. Böylece yeme isteğini etkileyerek kilo vermemize yardımcı olabilir.

Hücresel algı ve adaptasyonun kilo yönetimine nasıl katkıda bulunduğunu anlamak, sağlıklı bir kiloyu başarılı bir şekilde elde etmek ve korumak için stratejileri belirlemede yardımcı olmaktadır. Dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite ve yaşam tarzı değişiklikleriyle hücresel yanıtları optimize edebiliriz.

BRANCUSİ, Modern Heykelin Babası…

Brancusi, modern heykelin babası olarak kabul edilen bir sanatçıdır. Centre Pompidou’da başlayan büyük “Brancusi” retrospektif sergisi, sanatçının 120’den fazla heykelini, fotoğraflarını, çizimlerini ve filmlerini içeriyor. Bu etkinlik, Brancusi’nin yaratıcılığının tüm boyutlarını sergileyerek, modern heykelin mucidi olarak onun sanatsal mirasına dikkat çekiyor. Sanatçının yaşam alanı, yaratma yeri ve düşünme alanı olan atölyesi, Brancusi tarafından devlete bırakılmış ve 1957’de onun mirası olarak Centre Pompidou koleksiyonunun önemli bir parçası haline gelmiştir ve sanatçının son retrospektif sergisi de 1995 yılında yine burada Centre Pompidou’da gerçekleşmişti. 

Brancusi’nin atölyesi, önümüzdeki yıl başlayacak olan Centre Pompidou’nun restorasyon çalışmaları sırasında taşınmak zorunda kalacaktır. Bu nedenle, içeriği sanatçının önemli uluslararası koleksiyonlarından gelen diğer başyapıtlarla karşılaştırılacak şekilde büyük bir retrospektif sergi olarak hazırlanmış. Brancusi’nin alçı, taş ve bronzdan yapılmış orijinal eserlerinden oluşan daha kapsamlı bu sergi; Tate Modern, MoMA, Guggenheim, Philadelphia Sanat Müzesi, Chicago Sanat Enstitüsü, Dallas Sanat Müzesi, Romanya Ulusal Sanat Müzesi ve Craiova Sanat Müzesi gibi birçok müzeden ve özel koleksiyonlardan ödünç alınarak oluşturulmuştur. Küratör Ariane Coulondre tarafından düzenlenen bu sergide, Brancusi’nin Paris’teki 15. bölgedeki Impasse Ronsin’deki atölyesi sergi alanında yeniden kurulmuş; yıllar boyunca arkadaşları, ziyaretçiler ve sanatçılar tarafından sıkça ziyaret edilen bu mekanı ruhuyla birlikte sanatseverlere hissettirmeye çalışıyor. Sergi, Brancusi’nin yaratıcılığını;  Auguste Rodin, Paul Gauguin, Romanya halk mimarisi, Afrika sanatı, Kiklad sanatı ve Asya sanatında bulduğunu bize hissettiriyor. Atölyenin bir kısmının yeniden oluşturulması, atölyedeki malzemeleri ve araçları görmemizi de sağladığı gibi, sanatçının doğrudan kesme, parça estetiği ve formun sublimasyonu gibi tekniklerini de görebiliyoruz. Sergi, Constantin Brancusi’nin yaşam boyu biriktirdiği içinde basın haberleri, mektuplar, plaklar, faturalar olan zengin bir belgesel koleksiyonunu da sunuyor. Bu koleksiyon, sanatçının Marcel Duchamp, Fernand Léger ve Amedeo Modigliani gibi birçok avangard sanatçıyla olan arkadaşlıklarını anlamamıza da yardımcı oluyor. Tematik bir şekilde gezdiğimiz bu sergi, modern heykelin sorunlarına ışık tutuyor.

Sergideki eserler, formun belirsizliği ve cinsiyetin ifadesi gibi modern heykelin temel meselelerini ele alıyor. Örneğin, Brancusi’nin Prenses X adlı eseri, idealize edilmiş bir kadın figürü olarak sunulmuş olmasına rağmen, daha çok erkeklik organını andıran şekliyle dikkat çekiyor. Bu yüzden, bu eser ilk defa sergilendiğinde, serginin açılışına gelecek olan bakanı şaşırtmaması adına, polisler tarafından sergiden kaldırıldığı şeklinde bir anektodu da hatırlatmak isterim. 

Brancusi’nin atölyede her şeyi kendi eliyle yaptığı; büyük şömine, ahşap tabureler ve hem mobilya hem de kaide olarak kullanılan alçı masalar görülüyor. Sergilenen fotoğraflarda sanatçıyı;  iş başında, taşı yontarken, keserken veya şekillendirirken görüyoruz. Kısaca, bu atölye Brancusi’nin yaratıcılık sürecini anlamamız için sergilenmektedir.

Kadın ve erkek figürleri üzerine düşüncelerini şekillendiren Brancusi, şekilleri basitleştirir ve detayları ortadan kaldırır. “Aynada Kendine Bakan Kadın”dan ilham alarak, 1909’dan itibaren kadın gövdesi üzerine yoğunlaşmaya başlar. Bu çalışmalarında, kadının ideal imajı ile erkeklik organı arasındaki belirsizliği keşfeder ve bu ikilem Prenses X gibi eserlerde ortaya çıkar. Eser, cinsiyetlerin simgesel düzenini bozan ve aynı anda hem eril hem dişil özellikleri birleştiren bir yansıma olarak sergilenmektedir. Bu sergide, portrelerin de Brancusi’nin sanatında önemli bir yer tuttuğunu görebiliyoruz. Başlangıçta model kullanarak çalışan sanatçı, daha sonra figürleri hafızasından yaratmayı tercih etmiştir. Bu süreçte her portre, arkadaşlarının veya tanıdıklarının isimleriyle anılır, ancak eserler birbirlerine benzese de kimseye tam olarak benzemediğini görüyoruz ki, Brancusi’nin figürleri belirli bir kişiye atfetme biçiminde kendine has bir yaklaşımdır.

Sergide ayrıca Brancusi’nin hayvan temalarına da yer verilmiş. Özellikle 1930 ve 1940’lı yıllarda hayvan figürleri, hem sembolik bir şekilde gösterilmiş hem de hareketlerinin aktarılması amaçlanmıştır. Hem uçan, hem de suda yaşayan hayvan figürlerini içerir eserlerinde; horozlar, kuğular ve kuşlar gibi uçan hayvanlar ile balıklar, foklar ve kaplumbağalar gibi su hayvanları öne çıkar. Brancusi bu eserlerle, formun basitleştirilmesi aracılığıyla hayvanların sembolik anlatımlarını ve hareketlerini yakalamayı amaçlar. Bu eserler, sanatçının doğa ve yaşamla olan sıkı bağını vurgularken, aynı zamanda onun sanatında sürekli bir yenilik arayışı içinde olduğunu da gösterir. 

Brancusi’nin dünyayla ve gökyüzüyle olan bağını temsil eden anıtsal eserleri de sergide yer alıyor. 1926’da başlayan ve Romanya’nın Târgu Jiu kentinde gerçekleştirilen “Sınırsız Sütun” projesi gibi eserler, sanatçının mekanla kurduğu ilişkileri ve sanatını çevresel faktörlerle bütünleştirme çabalarını de göstermektedir. Bu tür eserler, Brancusi’nin sanatsal ifadesinin ve teknik yeniliklerinin yanı sıra felsefi derinliğini de ortaya koyar.

Brancusi’nin sanatsal ifadesinin başka bir önemli yönü, kullandığı malzemelerin dokusal ve görsel özellikleriyle oynamasıdır. Sergide, parlak yüzeyler ile ham veya kabaca kesilmiş parçalar arasında oluşturduğu kontrast dikkat çeker. Bu tezat, özellikle “Körler İçin Heykel” adlı eseriyle vurgulanmıştır. Brancusi, eserlerini özel olarak dizayn edilmiş kaideler üzerine yerleştirerek, heykelin geleneksel statüsünü ve çevresinden ayırmak için kullanılan kaideleri sorgular. Bu bağlamda, bazı kaideleri bağımsız birer sanat eseri olarak sunmuş ve böylece eserlerinin algılanış şeklini değiştirmiştir.

Yansıma ve hareket de Brancusi’nin eserlerinde sıkça rastlanan temalardandır. Sanatçı, bronz gibi materyalleri uzun süre cilalayarak ayna gibi parlak yüzeyler elde etmiş ve bu yüzeyler aracılığıyla eserin kendisini aşmasını sağlamıştır. Bu yansıtıcı yüzeyler, eseri izleyen kişinin görüntüsünü emer, yansıtır ve bozar, böylece eserin sürekli değişen ve hareket eden bir form olmasını sağlar. Brancusi’nin  bilyalı rulmanlar üzerine yerleştirerek oluşturduğu dönen heykeller gibi bazı eserleri, sanatın dinamik ve interaktif yönünü ortaya koymaktadır.

Serginin bir diğer dikkat çekici yönü ise, Brancusi’nin kapsamlı arşiv koleksiyonudur. Bu koleksiyon; sanatçının yaşamını, dostluklarını, zevklerini anlamak ve onu çağdaşı sanatçılar ve düşünürler üzerindeki etkisini kavramak için önemli bir kaynak sağlamaktadır. Kandinsky Kütüphanesi’nde, sanatçının on binden fazla mektup, kitap, disk ve diğer belgelerle birlikte sanatseverlere zengin bir arşiv sunmaktadır.

Brancusi’nin sergisi, modern heykelin babası olarak anılan bu büyük sanatçının yaratıcılığını ve güzellik arayışını gözler önüne sermek için kurgulanmıştır. Brancusi’nin kendine özgü ifade şekli ve sanatıyla oynaması, ziyaretçilere sanatın sadece görsel bir deneyim olmadığını, aynı zamanda dokunsal ve interaktif bir süreç olduğunu hatırlatıyor. Sergideki her eser, Brancusi’nin sanatsal mirasının çeşitliliğini ve derinliğini vurgulayarak, izleyicilere zengin bir sanatsal deneyim sunmaktadır.

Brancusi’nin sanatında görülen bu interaktif ve dokunsal nitelikler, onun “heykellerime saygı göstermek yerine, onları sevin ve onlarla oynayın” şeklindeki sözüyle de örtüşmektedir. Bu yaklaşım, sanatın sadece seyredilecek bir nesne olmaktan çıkıp, izleyici ile etkileşime giren bir varlık haline geldiğinin de altını çizer. Sergideki parlak yüzeyler ile ham veya kabaca kesilmiş parçalar arasındaki kontrast, bu etkileşimi daha da güçlendirir.

Brancusi’nin anıtsal eserleri, özellikle “Sınırsız Sütun” gibi projeler, onun mekânla olan ilişkisini ve sanatının evrensel boyutlarını sergiler. Bu tür eserler, Brancusi’nin sanatını sadece bir stüdyo içindeki çalışmalardan çok daha geniş bir çerçevede ele alınmasını sağlar ve onun düşüncelerinin, doğduğu ülke Romanya’da somut bir şekilde yer almasını mümkün kılar.

Brancusi’nin bu retrospektifi, modern heykelin babası olarak anılan bu büyük sanatçının yaratıcılığını ve güzellik arayışını gözler önüne seren bir sergi olarak, sanatseverlere zengin ve derin bir deneyim sunuyor. Bu sergi, Brancusi’nin eserlerinin yalnızca estetik değil, aynı zamanda felsefi ve interaktif boyutlarını keşfetmek için güzel bir fırsat sağlıyor. Her bir eser, sanatçının sanat üzerine düşüncelerini, yenilikçi yaklaşımlarını ve estetik değerlerini yansıtırken, izleyicilere de bu sürecin bir parçası olma imkanı veriyor.

Brancusi retrospektifinde sunulan sanat eserleri ve etkinlikler, izleyicilere sadece sanatçının eserlerini görsel olarak deneyimleme fırsatı sunmakla kalmaz, aynı zamanda onların sanatsal süreç ve yaratıcı felsefe hakkında daha derin bir anlayış kazanmalarını sağlar. Sergi, Brancusi’nin sanatını bir bütün olarak ele alırken, onun tekniği, malzeme kullanımı ve tematik keşifleri üzerine yoğunlaşır.

Teknik Yenilikler ve Malzeme Kullanımı:

Brancusi, malzeme seçiminde ve işlemede gösterdiği ustalıkla tanınır. Alçı, mermer, bronz, ve ahşap gibi çeşitli malzemeleri kullanarak, her bir malzemenin özgün özelliklerini eserlerinin temel bir parçası haline getirir. Sergide, bu malzemelerin nasıl şekillendirildiğine, yüzeylerinin nasıl işlendiğine dair örnekler ziyaretçilere sunulur. Bu, Brancusi’nin eserlerinin dokunsal ve görsel zenginliğini anlamak için kritik bir bileşendir.

Tematik Keşifler:

Brancusi’nin eserleri, biçim, mekân ve varoluş üzerine süregelen bir sorgulamayı temsil eder. Sergi, sanatçının bu temalara olan yaklaşımını çeşitli açılardan ele alır. Özellikle, insan figürü, hayvan tasvirleri ve soyut formlar üzerine yoğunlaşan eserleri, Brancusi’nin temsil ve soyutlama arasındaki çizgiyi nasıl bulanıklaştırdığını gösterir. Bu eserlerdeki soyutlama, onun modernist estetik anlayışının ve evrensel form arayışının bir göstergesidir.

Felsefi Yaklaşım:

Brancusi’nin sanat felsefesi, gözlemciyi eserin bir parçası haline getirme arzusu üzerine kuruludur. Sergi, bu felsefenin sanatçının kaideleri, yüzey işlemeleri ve kompozisyonları üzerindeki etkilerini inceler. Brancusi’nin eserleri, izleyicilerin onlarla etkileşime geçmesini ve sanat üzerine kendi düşüncelerini oluşturmasını teşvik eder.

Etkileşim ve Erişim:

Sergi, ziyaretçilerin Brancusi’nin eserleriyle etkileşime geçmelerine olanak tanıyan interaktif unsurlar içerir. Örneğin, bazı eserlerin yanında yer alan dijital ekranlar, eserlerin yaratılış süreci ve sanatçının teknikleri hakkında bilgi verir. Bu, izleyicilere eserlerin arkasındaki sanatsal kararları ve yaratıcı süreçleri daha iyi anlama fırsatı sunar.

Kültürel Etki:

Brancusi’nin sanatının kültürel etkisi, sergide ayrı bir bölüm olarak ele alınır. Sanatçının, Avrupa ve Amerika’daki modern sanat hareketleri üzerindeki etkisi, onun eserlerinin ve sanatsal yaklaşımının geniş bir perspektifte değerlendirilmesini sağlar. Bu bölümde, Brancusi’nin çağdaşlarıyla olan ilişkileri ve onun sanatının nasıl algılandığı üzerine odaklanılır.

Sonuç olarak, Brancusi retrospektifi, modern heykel sanatının babası olarak kabul edilen bu büyük sanatçının eserlerini kapsamlı bir şekilde sunarak, sanatseverlere hem estetik hem de entelektüel bir ziyafet sunar. Sergi, sanatın sadece bir görsel deneyim olmadığını, aynı zamanda sürekli bir keşif ve etkileşim süreci olduğunu hatırlatır. Bu, ziyaretçilere Brancusi’nin sanatsal mirasını ve onun sanata olan tutkusunu daha derinlemesine anlama fırsatı verir.

Özetlersek;

Constantin Brancusi, Rumen bir ressam ve heykeltraş olarak sanat dünyasında önemli bir yere sahiptir. Fakir bir  ailesinden gelmesine rağmen, sanata olan tutkusu ve yeteneği onu Romanya’nın taşra kentlerinden Avrupa’nın sanat başkenti Paris’e kadar getirmiştir. Brancusi’nin sanat eğitimi, yerel sanat okulundan başlamış, Bükreş Güzel Sanatlar Okulu ve Paris’teki École des Beaux-Arts’da devam etmiştir. Özellikle Antonin Mercié ile çalışması ve kısa süreliğine Auguste Rodin’in yanında asistanlık yapması, onun sanat anlayışını şekillendirmesinde önemli rol oynamıştır.

Rodin ile çalışmayı sadece iki ay sürdürmüş ve ardından ayrılmış olması, Brancusi’de  bağımsız bir sanat anlayışı geliştirme isteği olduğunu gösterir. Bu olay, onun ünlü sözü “Büyük ağaçların altında hiçbir şey büyüyemez” ile özdeşleşmiştir. Brancusi, Rodin’den ayrıldıktan sonra kendi modern tarzını geliştirmeye odaklandı ve bu süreçte minimalist ve soyut heykeller oluşturarak kendine özgü bir üslup yarattı. Bu eserler, onun dünya çapında tanınmasını sağladı ve modern heykel sanatının öncülerinden biri olarak kabul edilmesine yol açtı.

Centre Pompidou’daki bu sergi 1 Temmuza kadar sürecek.

Empresyonizminin 150 yılını kutladığımız 2024 te aynı zamanda sürrealizmin kuruluşunun 100.cü yılını kutluyoruz. Franszız ve Belçikalı sanatçılar tararfından Dadaizm üzerine inşaa edilen bu akımı Belçıka çok sahiplenir. Nitekim Belçika  Fransadan önce 100.yıl sergisini Brüksel’de açmış bile.. Sergi ile ilgili bilgileri aktardıktan sonra sürrealizm nedenölmedi ve ölmeyecek onu açmaya çalışayım. Sergi Brüksel Bozar’da 21 Şubat 16 Haziran 2024 tarihleri arasında gezilebilecek;

Bu sergi, Jane Graverol ve Rachel Baes gibi sürrealist sanatta önemli kadın yeteneklere odaklanıyor. Bu sanatçılar, tarihsel olarak erkeklerin hakim olduğu bir alanda cinsiyet engellerini aşmışlar. Onların eserlerini keşfetmek, sanat tarihini daha iyi anlamak için önemli bir bakış açısı sunuyor.

Bu sergi, 1924’te bazı broşürlerle başlayan Belçika sürrealizminin tarihini de daha iyi anlamamız için iyi bir fırsat. René Magritte ve Paul Nougé gibi sanatçılar öne çıkarılmışr, bu da Belçika’nın neden sıklıkla sürrealist bir ülke olarak görüldüğünü daha iyi anlamanızı sağlıyor.

Bozar müzesi de ana serginin yanı sıra Orsay Müzesindeki ‘1874 Empresyonizmi yeniden icad etmek’ sergisinde olduğu gibi, artırılmış gerçeklik yoluyla sergiyi daha yüksek seviyede hissedip yaşamamızı istiyor.

Brüksel Güzel Sanatlar Merkezi’nin, Bozar olarak da bilinen, güzel art deco cephesine yapıştırılmış bir etikette “Bu bir sergi değildir” yazıyor. Bu, Belçikalı sanatçı René Magritte’in ikonik 1929 tarihli tablosunda yer alan “Bu bir pipo değildir” (“Ceci n’est pas une pipe”) ifadesine yapılan bir gönderme olup, gerçekçi bir pipo tasviri içermektedir.

Magritte, kuşkusuz Belçika sürrealizminin afiş yüzüdür çünkü Bozar’dan sadece birkaç dakika yukarıda, onun eserlerine adanmış bir müze bulunmaktadır. Ancak, Güzel Sanatlar Merkezi’nde düzenlenen bu kapsamlı sergi, sürrealizmin 100. yıldönümü için sahnelenmiş olup, uluslararası edebi, felsefi ve sanatsal hareketin çeşitliliğini ve genişliğini gözler önüne sererken, Belçika’nın sürrealizmdeki yerine odaklanıyor.

Sürrealizm bir zihin tutumudur. Magritte’in meşhur pipo tablosu – asıl adı Görüntülerin İhaneti olan – ile görsel temsili oyunbaz bir şekilde sorgulayan ve zeki metinleriyle, irrasyoneli değerlendiren ve dayatılan normlara serbestçe meydan okuyan sürrealist anlayışı gözler önüne seriyor. Belçika’da özellikle, sürrealistler uzun zamandır mizahı, bir alt kültür stratejisi olarak kullanmaktadır. Bu, serginin başlığı “Histoire de ne pas rire”da (gülmeden bir hikaye) yansıtılmıştır. Bu ifade, Brüksel sürrealistlerinin beyni olan ve sergi boyunca eserlere ortak bir tema katan Belçikalı şair Paul Nougé’nin aynı adlı kitabından alınmıştır.

Nougé’nin çabalarının başlangıcı, 1924 yılına, Fransız yazar André Breton’un Sürrealizm Manifestosu’nu yayımladığı yıla kadar izlenebilir – bu olay, avangart sürrealist hareketin resmi doğuşunu işaret eder. Temellerin bir sanat eseri değil, bir metinle atılması anlamlıdır. Sürrealizm, sadece estetik bir yaklaşım, bir stil veya görsel bir türden çok daha fazlasıdır. Hareketin temelinde, fikirler, kavramlar ve teoriler yatar

.    

Salvador Dali La persistance de la mémoire 1931

Rene Magrtitte  Aşıklar ve Bu bir Pipo değildir.

Toen ve Miro

1924 de ilk manifestosu yayınlanan 1935 yılında savaş öncesi dağılan hareketin kendisini tasfiye etmesi 1969 da olur. 1965 de Papa lakabıyla andıkları Andre Breton’un ölmesi ardından üç yıl  sonra Marcel Duchamp’ın ölmesi bu kararın alınmasını anlaşılır kılmaktadır. Ama bu tasfiye sürrealizmi yok etmedi. Bugün hala sürrealist etkileri sanatın tüm alanlarında görüyoruz. Edebiyatta, sinemada, resim ve fotoğrafta gerçek üstü öğeler sürekli karşımıza çıkıyor. Gelin biraz sürrealizm içinde dolaşalım.

Sürrealizm, ya da gerçeküstücülük, 20. yüzyılın başlarında, özellikle Birinci ve İkinci Dünya Savaşları arasındaki dönemde Avrupa’da ortaya çıkan ve gelişen bir edebiyat ve sanat akımıdır. Akılcılığa karşı çıkan bu akım, karşı-sanat anlayışını benimseyerek, şuur akışı, rastlantıya bağlı ruh halleri, düzensiz hayaller ve rüyaların sanata yansıtılmasını hedeflemiştir.

1924 yılında Andre Breton tarafından yazılan “Sürrealizm Manifestosu”, gerçeküstücülüğün temellerini bilinç ve bilinç dışının birleşimi olarak tanımlar. Sürrealizm, gerçeğin insan zihnindeki yansıması olarak değerlendirilir ve Sigmund Freud’un psikanalitik teorilerinden etkilenmiştir. Bu akımda bilinçdışı, düş gücünün temel kaynağı olarak görülür ve marifet, bu bilinçdışı dünyasına girebilme yeteneği olarak değerlendirilir.

Andre Breton, Louis Aragon ve Benjamen Peret gibi sanatçılar, otomatik yazı teknikleri üzerinde deneyler yapmış ve “gerçeküstü dünyanın düşsel, cinsel, sapkın imgelerini” geliştirmişlerdir. Gerçeküstücülük, insanın kendi kendini analiz etmesinde sanatın yol gösterici olduğunu savunur ve bu akımın etkisi resim, sinema, tiyatro gibi çeşitli sanat dallarını etkilemiştir.

Gerçeküstü sanatta kullanılan teknikler arasında otomatizm, kendiliğinden çizim ve yazım, kaligramlar, dekalkomani, grataj ve istemsiz heykelcilik yer alır. Bu teknikler, özgür hayal gücünü teşvik etmeyi ve bilincin etkisini azaltmayı hedefler. Özellikle bilinçdışı üretim, gerçeküstücülüğün merkezindedir. Max Ernst, Joan Miro, Salvador Dali ve diğer sanatçılar bu teknikleri kullanarak sanatın sınırlarını genişletmişlerdir.

Sürrealizm, geleneksel sanat anlayışının sınırlarını zorlayarak, rastlantısallık ve rüya analizi gibi teknikleri kullanmıştır.Edebiyatta, akımın etkisi, dilin ve anlatımın sınırlarını zorlayan, akıl dışı ve absürd ögeler içeren eserlerle kendini göstermiştir.

Sürrealizm, 20. yüzyıl boyunca sanat ve edebiyatta derin  etkiler bırakmış ve günümüzde de sürrealist fikirler popüler kültürde sıkça görülmektedir. Bu hareket, tarih boyunca, insan hayal gücünün sınırlarını zorlamış ve bizi gerçeklikle hayal gücünün arasında kalmaktan çıkıp bunları birleştirmeye yönlendirmiştir. Sürrealizm bizi yeni ve beklenmedik düşünce biçimlerine yönlendirmeye çalışan bir sanat akımı olarak kendini göstermiştir ve göstermeye devam etmektedir.

Sürrealist yaklaşım sanat alanından çıkıp markalaşmayı da etkilemiş Gonca Gül Özer 2021 yazdığı Sürrealizm ve Markalaşma adlı kitabında aşağıdaki konular ele alınmıştır.

Sosyal, politik ve kültürel anlamda çok geniş etkilere sahip olan sürrealizm felsefesi, moda endüstrisi üzerinde de etkilerini göstermektedir. Sürreal ideolojinin modayla olan etkileşimi, sanatsal boyutta algıda farklılık yaratırken ilerleyen süreçlerde ticari tasarım stillerinin oluşmasının önde gelen yapı taşlarından birini meydana getirmiştir. Sürrealist sanatçılar ile moda tasarımcıları arasındaki iş birlikleriyle başlayan bu etkileşim, günümüz çağdaş modacılarının modaya olan bakış açısını da değiştirerek moda alanında yeni ifade şekillerinin yolunu açar. Sanatsal kimliği yeniden şekillenen tasarımcının özgürleşmesiyle, markalaşma süreci ivme kazanır. Daha özgür ve daha yaratıcı tasarımların ortaya çıkışı, modanın yorumlanışı ve algılanışını da değiştirir. Sürrealist düşünce sistemi, zihinde ayırıcı algılamalar oluşturmasıyla, bireysel ve kurumsal markaları günümüz ticaret ortamında daha tercih edilir kılarak etkin bir markalaşma stratejisi yaratma sürecinde önemli bir konum elde etmiştir.

Sonuçta sürrealizm ölmedi ve kısa bir sürede ölmesi de beklenmiyor. Yaşasın bilinç ve bilinç altının kardeşliği…

Bugün sizlerle tazesi tazesine Bourse de Commerce’de yeni başlayan çağdaş sanat sergisi ile ilgili izlenimlerimi paylaşmak istiyorum. Ama önce Paris için  önemli bir yer olan Bourse de Commerce nedir onu anlatayım. Bourse de Commerce bizdeki Borsa binasına karşılık gelir. Kısaca tarihi ise şöyledir; geçmişi 16. yüzyıla kadar uzanan bu yapı, çeşitli dönemlerde farklı amaçlar için kullanılmıştır. En çok bilinen işlevi ise, uzun yıllar boyunca Paris Ticaret Borsası olarak hizmet vermesidir. Bina, mimarisi ve tarihi önemi ile dikkat çeker. 17. yüzyılın sonlarında, bu alanda bir tahıl pazarı olarak kullanılan yapı, 18. yüzyılda Fransa’nın önde gelen mimarlarından biri olan Nicolas Le Camus de Mézières tarafından yeniden tasarlandı. O dönemde klasik Fransız mimarisinin özelliklerini yansıtan bir görünüm kazandı.19.yüzyılda, Henri Blondel tarafından yeniden tasarlanan bina, dairesel bir yapıya sahip olup, çatısında büyük bir cam kubbe yer alır. Bu kubbe, gün ışığını binanın içine alacak şekilde tasarlanmıştır ve mimari açıdan önemli bir özelliktir. 20.ci yüzyılın sonlarına doğru bina, ticaret borsası olarak kullanımını yitirdi ve çeşitli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapmaya başladı. 21. yüzyılın başında, Fransız iş insanı ve sanat koleksiyoncusu François Pinault, 2016 da Paris Belediye başkanı Anne Hidalgo’dan 50 yıllığına kiraladı. Onu çağdaş sanat merkezine dönüştürmek için 200 milyon euroya yakın masraf ederek geniş çaplı bir restorasyon ve yenileme projesine girişti. Bina 22 Mayıs 2021 de pandemi sırasında açıldı. Pinault binanın restorasyonunu Venedikteki tarihi binalardaki sanat merkezlerini de restore eden  Tadao Ando adlı japon mimara vermişti.

François Pinault dünyanın en büyük çağdaş sanat eseri kolleksiyonuna sahip bir iş adamıdır. Bu eserlerini dönüşümlü olarak insanlarla paylaşmaktan büyük bir mutluluk duyduğunu ifade eder. Bourse de Commerce çağdaş sanat merkezinden önce de İtalyada 2 önemli tarihi binayı yine aynı amaçla çağdaş sanat merkezine dönüştürmüştür.

Gelelim “Le Monde Comme Il Va”  adlı son sergiye. Bu sergi adını Voltaire’in aynı adlı felsefi kitabından alıyor. Kitaptaki öykü gırtlağa kadar rüşvet batağına batmış halkın başlarına gelecek belayı bekledikleri Persepolis şehrinde geçmektedir.

“Le monde comme il va”, Fransızca bir ifade olup “dünya olduğu gibi” veya “dünya nasılsa öyle” anlamına gelir. Bu, dünyanın mevcut durumuna yönelik bir bakış açısını gösterir ve genellikle, işlerin olduğu gibi kabul edilmesi anlamına gelir.

Bu sergi, insan varoluşunun çelişkilerine ve  ikilemlerine odaklanıyor ve bunu da sanat aracılığıyla gayet güzel gösteriyor. Sanatçılar, insana dair gerçeklikleri iyi  gözlemlerler ve çelişkileri sanatları aracılığıyla ifade ederler. Özellikle 1980’lerden günümüze kadar üretilen eserlerin bir araya getirildiği bu sergi, bugünkü zamanın farkındalığını göstermeyi amaçlıyor ve insani durumların paradokslarını güçlü, bazen ironik ya da şiddet içeren görsellerle yansıtıyor. Bu yaklaşım, zor ve karmaşık konuları ele almak için sıklıkla ironi ve provokasyonu kullanan çağdaş sanat için tipik bir yaklaım olarak bilinir. Dolayısıyla, sergi bu temalar üzerine bize düşünme fırsatı veriyor ve zamanla insan davranışlarının ve değerlerinin karmaşıklığını anlamamızı sağlıyor. Sergi farklı medya ve farklı dönemleri kapsıyor.

Bu sergi, aynı zamanda çağdaş sanatın günümüzle doğrudan etkileşimini yansıtmaktadır. İnsan paradoksları, toplumsal sorunlar ve sanatçıların toplumdaki yüceleştirilmiş yeri, vizyonları gibi konuları ele alıyor.

Mohammed Sami, Sigmar Polke ve Liu Wei gibi sanatçılar, kendilerine özgü stilleri ve ortamları ile karmaşıklıklarla ve paradokslarla boğuşan bir dünyayı kendi bakış açılarıyla yorumluyorlar.

30 dan fazla önemli sanatçının işlerini izlendiği bu sergide baş rolü Güney Koreli kadın sanatçı Kimsooja’ya vermişler. Sanatçının bunu fazlasıyla hakettiğini düşünüyorum. Özellikle sergideki en önmli işe attığı imza ile bunu kanıtlıyor. Mimarisi yarım küre olan Bourse de Commerce’in tam ortasındki Rotonde bölümünü aynalar döşeyerek dönüştürmüş. Bu enstalasyonu içine ziyaretcileri de davet ederek performans sanatına evirme gayretini de ben açıkça nefes kesici bir düşünce olarak değerlendirdim. İnsanlar bu alana ayaklarında galoşlarla girip hoplayıp zıplıyor, yerlere yatıp sürünüyorlar. Hem yerdeki yansımaları görüyorlr, hem de üzeri cam kubbeyle kaplı binadan gelen gökyüzü görüntüsü içinde kendilerinden geçiyorlar.

 Kimsooja’nın diğer işleri arasında  ‘Bir İğne Kadın’ (1999-2000) adlı video enstalasyonunu var. Bu eser, sanatçının çeşitli küresel şehirlerde çekilmiş görüntülerini içeriyor ve dünyanın dokusu içine ilmek atan bir iğneyi sembolize ediyor. Dikkat çeken bir diğer eser ise, ‘İplik Yolları’, farklı kıtalardaki tekstil kültürünün mozağini betimleyen 16mm’lik filmler serisi.

 Sergide Cattelan’ın ‘Başlıksız’ (1998) adlı eseri var. Bu eser, sanat ve popüler kültür üzerine mizahi ve ironik bir yaklaşım sergiliyor.  Sergiye Pablo Picasso’nun karikatürize edilmiş bir heykelini koymuş.

Serginin zemin katında sergilenen Kippenberger’in ‘Başlıksız’ (1989) adlı eseri, melankoli ve varoluşsal sıkıntıları yansıtan çok güzel bir parça.

Sun Yuan & Peng Yu’nun ‘Bekleyiş’ adlı eseri hiperrealist bir akbaba heykeli, fiberglass, silikon ve tüylerden yapılmış. Eser, ölüm temasanı mizahi bir bağlamda ele almış.

Sun Yuan & Peng Yu’nun diğer önemli işi giriş katındaki salonda yaşlı politikacı ve din adamlarını yürüyen koltuklarda sürekli dolaştıran eserdi.

Daha sonra üst kattaki salonlarda çok önemli çağdaş sanaytçıları buluyoruz. Çağdaş sanat düşüncelerinin tohumlarını atan Duchamp’ın Çeşme ve Bisiklet Tekeri adlı eserlerinin yanında bakşa ‘Ready Made’ leri de var. Hepsi için Duchamp’a hakettiği ayrı bir salonu ayırmışlar. 

Jeff Koons un iki eseri. Cindy Sherman’ın bir eseri, Franz West’in kafaları, Bertrand Lavier’in Kaza yapmış Ferrarisi, Luc Tuymans’ın ‘Sonsuzluk’ adlı eseri ve Christopher Wool’un 22 parçadan oluşan Black Book serisi.

Şu sıralar Paris sanki bize sanat tarihi dersleri vermeye hazırlanıyor. Bir taraftan Bourse de Commerce’de çağdaş Sanat tarihini komprime hap gibi içiyoruz.  Diğer taraftan 150.ci senesini kutlayan Empresytonizmin hikayesini hem 15 Nisan 1874 de Nadar’ın Boulevard des Capucines’deki stüdyosunda açılan ilk empresyonist serginin aynısı orijinal eserlerle Musee d’Orsay’de izliyoruz ve virtüel olarak da açılış günün özel gözlükler takarak yaşama şansı buluyoruz. Belli ki ardından 100. yılını kutlayan Sürrealizmi öğreneceğiz birkaç sergiyle. Hiç şikayetçi olmayız diye düşünüyor, hepimize sanat dolu günler diliyoruz.