Şarap çok yönlüdür, yedinci sanata da gönül vermiştir. Sinema ise bu sevgiyi karşılıksız bırakmamış, şaraba rol vermiş, o da çok iyi bir oyuncu olup, çıkmıştır. Şarap, filmlerin pek çoğunda figüran ya da dekorun bir parçası olarak görev yapmaktan gocunmamıştır. Belli ki, bunu sinema kariyerinde atılması gereken bir adım, kazanılması gereken bir deneyim olarak görmüştür. Kimi filmlerde suça yataklık etmek zorunda bırakılmış: içine zehir karıştırılıp, kurbana –ölümün soğuk nefesinin kendi hoş tadı eşliğinde– usulca yanaşmasına göz yumması gerekmiştir istemeyerek de olsa… Zaten şaraba itiraz hakkı tanınmamıştır. Ona kalsa, böyle olmayacağından eminiz. Çünkü şarabın aslında kötü niyetli olmadığını biliyoruz. Ama kariyer uğruna buna bile katlanması gerekmiştir. Ambiyans göstergesi olarak filmdeki yerini aldığı durumlarda, koltukları kabarmıştır.

Michael Curtiz’in 1942 yapımı kült filmi ‘Casablanca’dan aklınızda kalan kim bilir ne çok şey var… Ünlü repliği “Tekrar çal, Sam”, ünlü şarkısı ‘As Time Goes by’… Şarap ve şampanya, filmde umutsuzlukla ve sıkışıp kalmışlık duygusuyla baş etmeye çalışan karakterlerin sığınağı olarak dikkatimizi çeker. Yine de şarap sadece kederin eşlikçisi değildir. Ilsa (Ingrid Bergman) ve Rick’in (Humphrey Bogart) mutlu Paris günlerinde, keyfin tamamlayıcısıdır. Ayrılmalarına ramak kala, Rick’in bol bol şarap içtiği görülür. Çünkü, Almanlar’ın Paris’e yaklaştığını duyan Fransızlar, Cordon Rouge’a kıyamazlar; normalin çok üstündeki miktarlarda tüketerek bu değerli şarabı bitirmeye çalışırlar. Amerikalı Rick, Fransızlar’ın tarafını tuttuğundan, onlara Cordon Rouge içerek destek olmaktadır.

Frank Capra’nın yönettiği, 1946 yapımı ‘It’s a Wonderful Life’ (Şahane Hayat) adlı filmde, bir meleğin (Donna Reed) bunalımdaki işadamına (James Stewart), hayatın kendisi olmasaydı neye benzeyeceğini gösterme çabaları konu edilir. Filmde şampanya ve sıcak şarap da rol alır.

Raymond Chandler’ın ‘The Big Sleep’ (Derin Uyku) adlı romanından, William Faulkner’ın senaryosunu yazdığı, 1946 yapımı filmde, Humphrey Bogart ve Lauren Bacall başrolleri paylaşmışlardır. Film, çetrefilli bir cinayeti çözmeye çalışan bir dedektifin başından geçenleri anlatır. Karakterlerin sertliğiyle uyumlu olarak bolca brandy tüketilir. Brandy, genelde şaraptan damıtılarak elde edilir. Alkol oranı yüzde 40-60 arasında değişir. Üzüm dışında, erikten de elde edildiği olur.

Klasik bir aşk hikâyesinin anlatıldığı, Cary Grant ve Deborah Kerr’in oynadıkları 1957 yapımı ‘An Affair to Remember’ adlı filmde pembe şampanya başroldedir.

‘Baba’ filmlerinde şarap, İtalyanlar’ın günlük yaşamındakine paralel olarak önemli bir rol üstlenmiştir. Filmlerin pek çok sahnesinde çeşit çeşit şarapla karşılaşırız. En pahalı şaraplardan, ev yapımı markasız şaraplara kadar. Bu filmlerde Chianti’nin tercih edilen şaraplardan olduğunu görürüz. Chianti, İtalya’nın en ünlü kırmızı şarabıdır. Toskana Vadisi’nde üretilir. Ana malzemesi Sangiovese üzümüdür. Başka üzümlerle de takviye edildiği olur.

James Bond’un Votka Martini düşkünü olduğu bilinir. Ancak James Bond serisinde baştan beri şarap da vardır: 007, özellikle 1953 Dom Perignon’a düşkündür.

Jonathan Demme’in 1991 yapımı ünlü filmi ‘Kuzuların Sessizliği’nde, karizmatik psikopat katil Hannibal Lecter’ın (Anthony Hopkins) favasına eşlikçi olarak tercihi Amarone’dir. Amarone, hasır üzerinde kurutulmuş Corvina, Rondinella ve Molinara üzümlerinden yapılan güçlü bir İtalyan şarabıdır. Asidi azdır ve alkol oranı genelde yüzde 15’in üzerindedir.

Alexandre Dumas Père’in yapıtından 1993’te yeniden çekilen ‘Üç Silahşörler’ adlı filmde, silahşörlerden Athos’un (Kiefer Sutherland), Anjou şarabını tercih ettiği görülür.

Türk filmlerinde assolistlerin ayağına su gibi dökülen, pompalı bir tüfek gibi patlatılan şampanyaları da es geçmemek gerek.

AOC Fransa’da ortaya çıkmış, şarapların kalitesini korumaya yönelik bir sistemdir. Şarapçılıkta iddiası olan ülkelerde kullanılmaktadır. Ülkemizde “Şaraba yol mu verilmelidir, yoksa önü mü kesilmelidir?” konusu hâlâ kesinleşmediği için, henüz bu sisteme değinememiştik. Bu yazımızda, kökeni belli şarapları adlandırmada kullanılan AOC teriminin çıkış noktasını anlatacağız.

Olay 1854 yılında Paris’te başlar. III. Napolyon, Paris’te ‘Evrensel Sergi’yi hazırlamaktadır. Bordeaux bölgesinden en iyi ürünlerini göndermelerini ister. Bordeaux’lular Bourgogne ve Champagne bölgelerinin sergiye şarapla katılacaklarını öğrenirler. Onlar da şarap göndermeye karar verirler. Ancak gönderecekleri şarapları hangi yöntemle seçecekleri konusunda karar vermekte zorlanırlar. Ticaret Odası’ndan yardım isterler. Ticaret Odası bir komisyon oluşturur. Bu komisyon yıllar boyunca en pahalı 60 şarabı belirler. Onlara göre fiyat, kalitenin en önemli göstergesidir. Bu 60 şaraba ‘Premier Cru’ adını verirler. 15 Nisan 1855 tarihinde beş grup da 60 şarabı teslim eder. Bu beş gruptan dört tanesi Medoc, biri Haut-Brion’dur. Saint-Emilion ve Pommerol’u (Petrus) Bordeaux şarapları içinde saymazlar, çünkü bunlar Bordeaux sınırları dışında, Liboune adlı bölgededirler. Beyazlardan Sauternes şaraplarını seçerler. Château d’Yquem’i çok özel bir yere yerleştirip ‘Premier Cru Superieur’ diye adlandırırlar…

Bugüne kadar bu seçilmiş 60’ların arasına girmeyi başarabilmiş tek bir şarap vardır: Mouton Rothschild. Bu şarabın listeye girebilmesi kolay olmamıştır. Baron Philippe de Rothschild’in bastırması ve 1973 yılında Jacques Chirac’ın Tarım Bakanıyken verdiği destek sonucunda bu iş başarılmış ve bu ünlü şarap hak ettiği yeri bulmuştur. Premier Cru olarak seçilen bu şarap, lokomotif görevini üstlenerek Château’sunu ön plana çıkarmayı başarmıştır. Diğer ünlü Premier Cru’lar ise Lafite, Latour, Margaux Haut Brion ve Yquem’dir. Premier Cru mükemmellik ister. Sıradanlık hissedildiği anda klasifikasyondan düşer.

Paris’te beni havaalanından şehre götüren taksi şoförü nereden geldiğimi öğrendikten sonra İstanbul’daki havayı sordu. Cevabını verip, daha az sıradan bir soruyu kendisine yönelttim: Hangi şarabı seviyordu. Cevabı çok hoşuma gitti. “İşte dalga geçilmeyecek bir konu!” dedi. “Şarap şakaya gelmez. En güzel şaraplar Bourgogne bölgesinden çıkar. Paris’teyken mutlaka bir şişe Mercury için.” Maalesef sözünü tutamadım ve ben yine yönümü Bordeaux’ya çevirdim. Hiç pişman olmadım desem yalan olmaz. Özellikle de 1986 Cote de Castillon mükemmeldi, diyebilirim.

Ülkemizde şarap şu anda çıktığı yerden alaşağı edilmezse, mutlaka benzeri düzenlemelerle kalite kontrolü standart hale getirilmeli ve denetim sıkı bir şekilde yapılmalıdır… İşte o zaman Türk şaraplarının kalitesi giderek artacak ve dünya standartlarını yakalayacaktır. Yanlış anlaşılmak istemem; ülkemizde de kaliteli şaraplar üretilmekte ve bu şaraplar ülkemize has üzümlerden yapıldıklarından, şarapseverler için özel bir anlam taşımaktadırlar.

Geçen yıl Arles fotoğraf festivalinin 50. yılı Arles’da kutlamış güzel vakit geçirmiştik. Aşağıda geçen seneki festivaldeki izlenimlerimizi bulacaksınız, bu yıl Arles fotoğraf festivali yazı hastanede geçirdi.

Dile kolay 50 yıl. Bizim fotoğraf festivalimizin bir kaç yıl içinde dar boğaza girdiğini düşündükçe insan 50 yıl süregelen bir fotoğraf festivaline şapka çıkartıyor. Ama her yer sıcak, sıcak, sıcak; her yer fotoğraf. Fotoğraf sıcak duygular saçıyorlar ama sıcaktan eğrilmiyor dimdik ayakta duruyorlar. Hepsinin söyleyecek sözleri var.  Sivrisinekler bizi yemeğe çalışıyorlar ama fotoğraf aşkından sesimizi çıkartmıyoruz. Provence bölgesinin az ziyaret edilen ve savaş sonrası ekonomik sıkıntılar yaşayan bu küçük şehri nasıl dünyanın fotoğraf başkenti oluyor anlamakta güçlük çekiyoruz. Zaman zaman 35 derece altında bir sergiden çıkıp bir başka sergiye giriyoruz. Ama şikayet etmiyoruz. Ustalara fotoğraf kitabı imzalatıyor, konferans dinliyor, küratörleri ve sanatçıları rehberliğinde bir kaç sergi daha geziyor, gece Antik Tiyatroda görsel şölen yaşıyor, fotoğrafla yatıyor fotoğrafla kalkıyoruz. Bir fotoğraf severin başına gelebilecek en mutlu şey, açılış haftası boyunca burada olmak. Dünyanın en ünlü fotoğrafçıları, ustalar, fotoğraf editörleri, fotoğraf/sanat eleştirmenleri, fotoğraf küratörleri, müze yöneticileri, koleksiyonerler, profesyonel fotoğrafçılarla bir arada  olma şansı yakalanıyor. Tüm fotoğraf severler ve fotoğraf tutkunları bir araya geliyor ve fotoğrafla/fotoğraf sevgisiyle yaşıyorlar, fotoğrafı tartışıyorlar. Festivalin adı da zaten “Fotoğraf Karşılaşmaları”. Festival  2 ay boyunca sürüyor. Arles’da ve çevresinde tüm otel ve pansiyonlar aylar öncesinden dolmuş oluyor. Ancak 30-40 kilometre dışındaki bölgelerde kendinize yer bulabiliyorsunuz.

Bu benim 4. festivalim, en görkemlisi. Diğer gelişlerim Workhshop’lar için olmuştu. 1 Hafta boyunca ustalarla çalışma olanağı bulmuştum. İspanyanın tek devlet sanatçısı ünvanlı fotoğraf sanatçısı Alberto Alex-Garcia, Claudine Doury, Lea Crespi’den öğreneceklerimi öğrenmiştim. 2 ay boyunca her hafta 3-4 değişik hoca 10 kişilik gruplara üst düzey kurslar var. Festivalin 3 katlı bu iş için asırlık bir okulu da var. Sadece  bu stajlar için kullanılıyor. Festivalin ayrıca her yıl anlaşma yaptığı önemli ve daha az önemli 20 kadar sergi ve yönetim noktaları var. Fanton denilen nokta karargah, tüm festival buradan yönetiliyor. Demir yollarının “Mekanik” denilen eski atölyeleri çok geniş bir mekan ve festivale hizmet ediyor. Ressam atölyeleri, kiliseler, resmi binalar, Van Gogh vakfı ve Mistral en önemli mekanlardan. Bazılarında değişik salonlarda  6-7 sergi aynı anda yapılıyor.

50 yıl için açılış konuşması yapan Susan Meiselas onur konuğu. Gogh vakıf binasının üst katını Suzan Meiselas ile Eva Arnold ve Abigail Heyman’a ortak sergi açmışlar. Konu ortak olduğundan sorun olmamış. Kadın zaten bu festivalin ana temalarından. Helen Lewitt sergisi en önemli sergilerden.  Bu festivalde kadın fotoğrafçılar dışında  vintage fotoğraf, Brut fotoğraf öne çıkartılmış. Asya konuları ve fotoğrafçılarının ağırlığı hissediliyor. Brut fotoğraf sergisi etkileyici Bruno Descharme adlı bir sinema yönetmeninin yıllarca topladığı 8000 brut fotoğraf koleksiyonundan seçilmiş fotoğraflardan oluşmuş. Brut fotoğraf fotoğraf dünyasının tanımadığı, sanat çevresi dışında kalmış az saydaki marjinal ve esrarengiz kişilerin yaptıkları işlerden oluşuyor. Marjinallerin hikayelerini anlatıyor. Son yıllarda öne çıkan fotoğrafçılara baktığımızda  bu fotoğrafçıların seçtikleri konularda da geceye akanların karanlık alanların ve  marjinal yaşamların öne çıktığını fark ediyoruz. Fotoğrafları da aynı şekilde low key çalışmalar.

Vintage fotoğraflara gelince ana sergi 4 katlı Ortiz vakıf binasındaki “What’s Going On” adlı sergi. Marvin Gaye’in sergiye adını veren önemli şarkısından yola çıkan sergi hem Motown plak şirketinin yaptıklarını hem de 70 li yılların felsefesini sorgulayan bir sergiye dönüşmüş. Obama Motown için “ Motown beni şu an olduğum adam etti” demiştir. Çok önemli… Marvin Gaye, Diana Ross, Stevie Wonder, The Jackson 5, Temptation, Four Tops ve Supreme plaklarının kapaklarının fotoğraflarından yapılan kolaj bizi o yıllara alıp götürüyor. Bir kaç şarkı beynimizde çalıyor; “Dancing in the street”, “I just call you to say I Love you”, “Papa was a rolling stone”, “Reach out, I will be there”, “Please Mr Postman” bizi alıp başka yerlere götürüyor. Fotoğrafın her zaman görüntü demek olmadığını çok daha fazla şeye hizmet ettiğini bilenlerdeniz.

Villa Bankemon’ da Andy Warhol, Robert Mappletrophe ve başka fotoğrafçıların 40X50 cm’lik dev polaroidlerinin olduğunu duyuyoruz  ancak villa her türlü etkinliğe kapalı. Ancak Polariod sponsorluğunda açılan bir galeride “30 years of Poloraid Photography by Robby Müller” adlı sergiyi geziyoruz. Serginin adı “”Like sunlight coming throught the clouds”. İlk çıktığında 2 kg olan Polaroid sanırız geri geliyor. Welcome Polaroid seni Vinyl plaklar gibi karşılarız. Pamuklara sararız.

Anonim Proje adlı sergi  2,5 yıl boyunca toplanan Kodakrom dialardan yapılmış bir başka sergi, Ressamlar evinde ve etkileyici.

Martin Parr 50 yıl için 50 kitap seçmiş. İlginç bir sergi  kitap sevenleri mutlu edecek cinsten. Martin Parr’ın bizim seçeceğimiz fotoğraf kitaplarının seçmeyeceği aşikardı zaten 10 tane kitabı ancak tanıyoruz. Cahilliğimize mi vermeli yoksa fotoğraf dünyasının dipsiz kuyu olmasına mı bilemedik doğrusu.

Festival için 50 yıl boyunca her yıl bir afiş üretilmiş 1985 yılının afişini ingiliz ressam  David Hockney boyanmış.

Yıldızı parlayan fotoğrafçılardan amerikalı Stacy Krenitz “fotoğraf beni yaşama döndürdü” diye slogan koymuş ama bence pek de etkileyici bir slogan olmamış. Fotoğraf bir şekilde hepimizin hayatını etkilemiyor mu, dönüştürmüyor mu? Bendeniz KBB doktorunu bu satırları yazan bir fotoğrafçıya dönüştürmedi mi? Stacy 10 yıl boyunca ıssız ve fakir Tenesse eyaletinin Appalaches bölgesinden getirdiği çarpıcı görselleri sergilemiş. Dokümenter lezzetindeki fotoğraflarda çoğu kendisini kullanmış.

Meiselas dışında onur konuklarından biri de Mohamad Bourouissa. Festival kendisine Monoprix büyük mağazasının 2 katını ayırmış, o da kendi retrospektifi sergisi olarak çok önemli işlerini taşımış. Çoğu video instalasyon ama Paris banliyösünün marjinal kesimi işe ilgili projeleri de var. Ayrıca 60 lı yıllar da projeler yapan Jacques Wildenberg’in eserlerini de kendi sergisine alarak onu da onurlandırmış.

“Home sweet home” sergisinde 30 ingiliz fotoğraf 40 ingiliz evi iç dekorasyonu ile görseller sergilemişler. Evler burjuva evlerinden New Castle işci evlerine kadar değişik bir yelpazeyi kapsıyor.

Geliyoruz Libuse Jarcovjakova’ya. Devasa Sainte Anne kilisesinde sergisi var. Çek Nan Goldin diye anılıyor kendisi. 70 li yıllarda Prag underground yaşamından sahneleri gözlerimizin önüne başarıyla sergilemiş. Çok etkileyici bir sergi. Festivalin yıldızlarından.

Dikkatimizi çeken bir kaç sergi; Philippe Chancel’in “Datazone”u. Afganistan savaşları, Kuzey Kore diktatörü ve Fukushima’dan görseller sergileniyor.

Hatta Türk-Bulgar, Yunan-Makedon sınırlarının dikenli telleri de fotoğraflar arasında.

Diğer dikkatini çeken olay “Photobus” olayı. Genç Alman fotoğraf okulları öğrencileri aralarına başka ülkelerin öğrencilerini de alarak otobüslerinin dışını boyamışlar ve Arles’a doğru yola çıkmışlar. Otobüsü Place Major’a park edip dertlerini anlatmaya başlamışlar. Saman kağıdına bastıkları fotoğraf kitaplarını 10 euro ya satıyorlar. Bir alman öğrenci bizimle ilgileniyor ve bize kitabını ve Photobus’ü  tanıtıyor. “Bithch, I am drowning” adlı kitabını almadığımıza hayıflanıyoruz. Gençleri yüreklendirmek gerek. Ama her taraf fotoğraf kitabı dolu hangi birisini alalım ki? Aldık tabii ki. Festivalin kitabını, Fish Eye dergisinin  festival için hazırladığı kitabı hatta Arles fotoğraf festivalinin 50 yıllık serüvenini anlatan ve  kısa sürede tükenecek kitabını bile aldık. Al, al nereye kadar? Fransız komünist partisi binasının önünde devasa kitap tezgahında Merih Akoğul’un Montreal’de bir mevsim kitabını görmek bizi şaşırtmadı. Bizi şaşırtan onun hala Arles festivali tarafından davet edilmemiş olması. Türk fotoğrafçılarının dünya arenasında yerini alamaması bizi üzüyor. Zaman zaman türk fotoğrafçılarının isimlerini bazı uluslararası fotoğraf etkinlilerinde okumak, görmek yüreğimize su serpiyor. Arles’ın kıdemli türk fotoğrafçılarından Atilla Durak’ı bu sene açılış haftasında gözlerimiz aradı ve memlekete dönmek üzere gara giderken yakaladık. Neden Türk fotoğrafçılarının olmadığını şöyle izah etti. Baş vurmak , festivalde yar alabilmek için çaba sarfetmek gerek dedi. Bu Arles festivalinde türk fotoğrafçı sergisi göremedik ama Emeric Lhuisset adlı Fransız sanatçının sansürün yok ettiği medya için yarattığı gazeteyi bulduk. Sergisini gezdik taraflı politik mesajlarını aldık. Bazı gerçekleri yıllardır gerektiği gibi anlatamadığımız için hata yaptığımızın zaten farkındayız. Gazete/sergi 19 yerin gök yüzlerini ve bulutlarını gösteriyor ama altında olup bitenden haberimiz olmadığını da gözlerimizin içine sokmak ister gibi. Nereleri mi var; Sur, Silopi, Yüksekova, Şırnak, Hasankeyif, Nusaybin, Van, Trabzon, Taksim meydanı/Gezi, Demokrasi parkı/Ankara.

Festivalin sponsorlarına gelince kimler yok ki? Milli eğitim bakanlığından tutun, çeşitli devlet kurumları dışında Olympus, BMW, LUMA, Devlet demiryolları, Kering, Arte, LCI TV, Le Pointe dergisi ve Madame Figaro ve diğerleri…

Festivalle ilgili biraz rakam verelim. Başlangıçta 10 kadar sergi yapılırken 2002 de 45 e çıkıyor. Ziyaretçi sayısı 2016 da 140.000, geçen yıl 140, bu yıl en az 150.000. Ziyaretçilerin sergilere giriş sayısı 1,5 milyonu bulmuş. Yani ortalama 10 sergi geziyorlar. Bazıları benim gibi 20-25 sergi geziyor. Festivali Başkan’lar da ihmal etmiyor. Mitterand da gelmiş Macron’da. Festivale bir gelen bir daha geliyor yani alışkanlık yapıyor. Ziyaretçilerin 2/3 ü eski ziyaretçilerden oluşuyor. Resmi sergi sayısı 50 iken Voie Off diye bilinen paralel festival sergileri küçük makanlara taşıyor ve 160 sergi açıyor.

Bu yıl kadın fotoğrafçıların ön planda. Onur konukları  Susan Meiselas, Helen Lewitt, Sabine Weiss. Ödüllerin çoğu kadın fotoğrafçılara gidiyor. Dior genç fotoğrafçılar ödülünü Çinli 21 yaşındaki Gangao Lang’a variyor. 10.000 euro.  Geçen yıl ödülü Koreli Yoonkyung Jang kazanmıştı. Madame Figaro dergisi ödülünü “Les Vivants, les morts et ceux qui sont en mer” adlı projesi  ile yunan asıllı 40 yaşındaki Evangelia Kranioti alıyor. 8 tane çok önemli kadın fotoğrafçı arasından sıyrılıyor. Bu 8 fotoğrafçıdan Ouka Leele ve  Valerie Belin’in de sergilerini gezdik. Nefes kesici sergiler. Valerie Belin modellerinin yüzlerini boyayarak ve photoshop’u mükemmel kullanarak olağanüstü portreler ortaya çıkartmış. Ouka Leele ise siyah beyaz çektiği fotoğrafları boyayarak kendi imzasını atmış. Ouka dan da çok etkilendiğimi söyleyebiliriz. Festival de çok etkilenmiş olmalı ki Festival kataloğu için onun bir eserini seçmiş. Jürinin ne kadar  Evangelia’nın sergisi Chapelle Saint Martin du Mejan’da. Bize göre Festivalin incisi, lokomotif sergisi. Her fotoğraf bizi bir yerimizden yakalıyor, bir yerimizden yaralıyor. Komşu fotoğrafçı sinema eğitimi almış çok başarılı ve nefes kesici bir sergisi hazırlamış. Önümüzdeki yıllarda fotoğraf dünyasında sık sık ismini duyacağınıza iddiaya girebiliriz.

Arles Ulusal  Yüksek Fotoğraf okulunu kurmuş. Lise sorası master yapmak istemeseniz 2 yıllık bir eğitim. Öğrenciler işlerini Arles tren istasyonun karşısındaki spor salonunda sergiliyorlar. Görülesi işler var. İşler böyle yürüyor. Eğitim önemli. Festivalde bir nokta da bu konuda açılmış durumda.

Ünlü şampanya markası Roederer’in 15.000 euroluk ödülünü ise Macar Mate Bartha aldı. Kafasına torba geçirilmiş askerleri gösteren fotoğrafı ile bize bazı kötü anılar yaşattı. Aslında kafasına torba, kese kağıdı vs geçirerek çekilmiş kendini, kişiliğini gizleyen portre fotoğrafları son zamanlarda çok gözde. Festivalde de çok örneklerini gördük. Bazı fotoğraflarda ise fotoğrafın yüz kısmı yırtılarak veya silinerek kişilik dağılması anlatılmak isteniyor. Hepsi Arles festivalinde… Temmuz ve ağustos ayında açığız gelin bekleriz..

Şu korona virüs hepimize mutasyonu öğretti. En son çıkan bir haber, Covid-19’un mutasyona uğrayıp bulaşı gücünü arttırdığı yönündeydi. Dileyelim o da fake news çıksın. Bazı kelimeler özellikle son yıllarda öylesine baskın bir şekilde dilimize giriyor ki, istemeden kullanıyoruz.

Türk Dil Kurumuna göre mutasyon değişim değil, değişinim olarak dilimize girmiş. Wikipedia’ya göre ise, bir canlının genomu içindeki DNA ya da RNA diziliminde meydana gelen kalıcı değişmelerdir. Konumuz sağlık değil, burada fotoğraftaki değişimini incelemek istiyorum.

Rahmetli Ara Güler “cep telefonları fotoğrafçılığı öldürüyor” demişti.  Acaba cep telefonları fotoğrafı öldürüyor mu, yoksa değişime mi uğratıyor? Akıllı telefonun kamera özelliğini kullanabilen herkes artık fotoğraf çekiyor. Dünyadaki insanların yarısı her gün 30-40 fotoğraf çekiyor ve 3 milyarını sosyal medyada paylaşıyor. Yani fotoğraf makinesi dünyadaki insanların çoğunun elinde ve herkes birbirinin ne çektiğini görüyor, nasıl çektiğini ise bir yere kadar anlayabiliyor. Günümüzde o kadar çok fotoğraf dolaşımda ki, bırakın başkalarının fotoğraflarına bakmayı, kendi çektiğimiz fotoğraflara bile bakmıyoruz. Peki, yediğimiz yemeğin ya da gittiğimiz müzedeki tablonun fotoğrafını neden çekiyoruz? Daha sonra bakmak için mi? Hatırlamak için mi? Paylaşmak için mi? Neden? Fotoğraf makinesine hafızamızdan daha çok güvendiğimizi söyleyebilirsiniz ama fotoğraf makinesinin gözümüz gibi görmediğini de biliyoruz. Fotoğraf makinesinin duygusu yok, gözümüzün ve beynimizin yaptığı düzeltme işlemlerini de yapamıyor. Yani özetle, göz hafızası kamera hafızasından daha güçlü. Bir resim bin kelimeye bedeldir derler ama bir bellek de milyon kelimeye bedeldir. Kişi fotoğrafı çekerken etrafa gözüyle bakmaktan vazgeçip daha sonra rahat rahat bakacağını ümit ediyor ama başarılı olamıyor. Çünkü, fotoğraf cep telefonunun hafızasında veya hard disklerde unutulup gidiyor, bir gün aklına düşüp aramaya başlayana dek… Belki de o fotoğraflar hiç bakılmadığı için ölüp gitmiş de, haberimiz bile olmamış. İnsanın aklına neden çektik o zaman sorusu geliyor. Amacımız veya isteğimiz fotoğrafları çekip, daha sonra bakmak değil miydi? Bence günümüzün asıl sorunu, hiç bir şeye yetişemediğimizdir. Zamanımız fırtına hızıyla uçup gidiyor ve bunu yavaşlatmak maalesef mümkün değil. Belki de bu ürkütücü duygu daha sonra bakmak üzere bizi deklanşöre basmaya zorluyor kim bilir? Belki de sorulması gereken esas soru bu…

Günümüzde yeni çıkan bazı çağdaş Sosyo-Psikolojik rahatsızlıkların işaretleri belki de bunlardır. Bazı psikologlar fotoğraf çekme bozukluğundan bahsediyorlar. Buna bir örnek vermek gerekirse, Connecticut’taki Fairfield Üniversitesi’nden psikolog Linda Henkel, Psychological Science dergisinde yayınladığı bir araştırmada, önemli bir müzede önemli bir tablonun karşısında, kişilerin bilinçsizce,  anı kaçırdıklarının farkına varmayarak cep telefonlarını çıkarıp fotoğraf çektiklerini saptamış. Louvre Müzesinin gezme süresinin rehberli olarak en az 2,5 saat olduğunu biliyoruz. Müzedeki eserlerin hepsine 10 saniye bakmaya kalksak hiç çıkmadan 4 gün gezmemiz gerekir. Ziyaretçiler Mona Lisa’yı görmek için kuyrukta en az yarım saat bekliyorlar ve eserin önünde 5 saniye kalabilirken bol bol selfie çekmeyi tercih ediyorlar. Araştırmacı psikologlar, fotoğraf çekenlere ve çekmeyenlere baktıkları objelerle ilgili sorular sorduklarında fotoğraf çekmeyenlerden çok daha doğru cevaplar almışlar. Henkel, fotoğraf çekenlerdeki dikkat kusuruna “fotoğraf çekme bozukluğu etkisi” demiş. Belki de buradan, her şeyin değiştiğini, bazı fotoğraf tarzlarının ve/veya fotoğrafçıların modasının geçmiş olduğunun anlamını çıkartabiliriz.

Bütün bunlara rağmen ben, fotoğrafın bir sanat olarak öleceğini düşünmüyorum. Hatta zanaat olarak da öleceğini düşünmüyorum, Çünkü düğün, reklam, moda ve benzeri bir çok alanda fotoğrafçılık her zaman değerli olacaktır. Özgünlük, yüksek kalite ve yetenek her zaman kazanır, her zaman değerlidir. Diğer taraftan şöyle de söylemek mümkün: “İyi bir DSLR kamera her zaman bir cep telefonu kamerasından üstündür. Ancak beklenmedik bir anda, olağanüstü bir fotoğraf çekme şansını yakaladığınızda, en iyi kamera o anda yanınızda olan kameradır. Yani cebinizden süratle ve dikkat çekmeden çıkartarak o güzel fotoğrafı çekebildiğiniz kameradır.”

Fotoğraf konusunda teknolojik ilerlemeye karşı çıkmak tarih boyunca hata olarak görülmüştür. Çünkü fotoğraf teknolojidir ve dünya teknoloji sayesinde ilerler, yaşam kolaylaşır, demokratikleşebilir. Dünyada bugün  geçtiğimiz dönemlere göre çok daha başarılı fotoğrafçılar var ve çok daha fazla sayıdalar, bundan şüphe etmeye hiç gerek yok. Sadece fotoğraf teknolojisinin yardımı değil bu. Fotoğraf okullarının varlığı, bilgiye ve görüntüye kolay erişim de hiç kuşkusuz buna olumlu katkıda bulunuyor. Sanatınızı yaratırken kullandığınız makine de gittikçe önemini yitirmekte, fotoğrafı sanat kaygısıyla çekiyorsanız tabi. Profesyonel fotoğrafçıların ise hala gelişmiş teknolojide, pahalı kameralara ihtiyaçlarının olduğu çok açık ama sanat fotoğrafçıları istedikleri kamerayla sanatlarını yapmaya devam edebilirler bence…

Günümüzde yaptığımız fotoğrafçılık ile eskiden yaptığımız fotoğrafçılığı karşılaştırarak vakit kaybetmenin bir anlamı olmadığını da düşünüyorum. Nostaljiyi artık bırakmak gerekir. Eskiden karanlık oda şöyle güzeldi, film takmak şu kadar heyecan vericiydi vs gibi duygu ve yaklaşımlar gerçekleri değiştirmiyor. Fotoğrafta belki çok şey değişti ama fotoğraf ölmedi, ölmüyor, ölmeyecek de. Can da çekişmiyor! Sadece mutasyona uğruyor, biraz da tembelleşiyor diyebiliriz belki ama hepsi budur!

Hepinize bol ışıklı fotoğraf anları diliyorum.