Kendi Bakışını Tanımak ve Onu Farklı Biçimlerde Sınıflandırmak

Hiç düşündünüz mü; aynı gözlerle yaşadığımız dünyanın içinde bambaşka dünyaları görmenin mümkün olup olmadığını?

Bakış dediğimiz şey, yalnızca bir yönelim değil, iç içe geçmiş karmaşık bir serüvendir.
Gözümüzle yön verdiğimiz her şeyde, hem yaratan hem de izleyen konumundayız. Bu çift yönlü akış, bizi kimi sanatçıları hayranlıkla izlemeye, kimilerini ise sorgulamaya iter. Kendi imgelerimizi eleştirirken, bazen acımasız, bazen de affedici ve toleranslı oluruz oluruz. Aşk da böyle bir şeydir. Bakarız ama sevgilimizin hatalarını görmeyiz. Başkalarının eserlerinde aradığımızı, çoğu zaman farkında olmadan kendimizde de ararız.

Ama burada en önemli hakikat şudur:
Özgür olmalıyız.
Kendi dünyamıza, kendi derinliklerimize dokunan imgeler yaratma hakkımız vardır. Sanatımızın büyümesi, projelerinizin parlaması için buna ihtiyacımız vardır. Fakat bu özgürlüğümüzü, bir başka insanın haklarını engeleldiğii yerde durması gerektiğini unutmamamız gerekir.
Yaratıcılığımızda özgürüz. Ruhumuzu ifade ederken cesur olmalıyız. Ama kendimize şu soruyu  sormayı da  ihmal etmemliyiz: “Yarattığım bu imge, yalnızca bana mı hizmet ediyor, yoksa hepimiz için daha adil, daha anlamlı bir dünya kurmaya mı katkıda bulunuyor?”

Peki, etik bir fotoğrafın temel ölçütleri nelerdir?

Her şeyden önce, yapmak istediğimiz şey her ne ise, onu ahlaki bir bütünlük içinde gerçekleştirmemiz gerekir. Fotoğrafımıza konu olan insanların onurunu gözetmek gerekir. Onların rızasını almadan mahremiyetlerini ihlal etmememiz gerekir. Ve eğer o fotoğraf, ortak bir fayda için çekilmemişse, asla başkalarının hayatlarını gözler önüne sermemek gerekir.
Ayrıca, ne izleyiciyi ne de konuyu aldatmamak gerekir. Çünkü fotoğrafın görünmeyen bir vicdanı vardır; o vicdanı susturduğunuzda, eseriniz ne kadar güzel olursa olsun, içi boş  kalır.

Unutmayalım ki, kişisel değerlerimiz, fotoğraf etiğimizin sınırlarını çizer.
Bakış, yalnızca görmek değil; seçmek, ayıklamak, korumak ya da terk etmektir. Kendi eserlerimiz için de, başkalarının eserleri için de bu böyledir. Böyle olması gerekir.
Hangi fotoğrafı göstereceğimize karar verirken, aslında dünyaya nasıl bir hikâye anlatacağımıza da karar veririz: Nerede durduğumuz, neyi kadraja aldığımız, neyi dışarıda bıraktığımız, hangi renkleri seçtiğimiz, siyah-beyaz mı yoksa renkli mi göstereceğimiz hepsi önemlidir… Bütün bu tercihler, bizin dünyaya nasıl baktığımızı, neyi görmek istediğimizi ve neyi göstermek istediğimizin de ip uçlarını verir.

Bakışıız, sezgilerimizden ya da doğuştan gelen yeteneğimizden beslenebilir.
Ama şunu unutmayalım ki, o bakış aynı zamanda bizin önyargılarımızla, inançlarımızla, aldığımız eğitimle, ait olduğumuz kültürle, yaşadığımız coğrafyayla da şekillenir. İşte bu nedenle, kendimize sık sık şu soruyu sormalıyız:
“Ben neden tam da buraya bakıyorum? Başka nereye bakabilirim? Neden?”

Belki de özgürlük, en çok bu soruda saklıdır.

Dünyada kaç insan varsa o kadar da farklı bakış vardır, çünkü bakışımız kişisel ve devredilemezdir; tıpkı parmak izimiz ve göz irisi gibi benzersizdir.
Senin bakışın eşsizdir, çünkü dünyada seninle tamamen aynı olan başka biri yoktur.

Bakma ve Yaratma Hakkı

İnsanın dünyaya bakma ve gördüğünden bir anlam çıkarma ve hatta buradan yola çıkarak bir eser yaratma hakkı vardır. Bu hak, insanın varoluş biçimlerinden biridir. Düşünürler, şairler, sanatçılar yüzyıllar boyunca bakışları  ile eserler yaratmışlardır.  İnsanlar da bakışlar arasındaki gizli bağın izini sürmüşlerdir.

Ama nedir o bakış? Onu diğerlerinden ayıran şey nedir?
Bunu anlayabilmek için, görmek, gözlemlemek ve bakmak arasındaki  farkları çözmemiz gerekir.

Görmek, yalnızca gözlerimizin bize sunduğu biyolojik bir eylemdir. Renkler, şekiller, ışıklar ve gölgeler, gözlerimizin merceğinden zihnimize akar. Fakat bu sadece ilk adımdır, yüzeyde kalır.

Gözlemlemek, görmenin ötesine geçer. Gözlem, aklın devreye girdiği alandır. Düşünür, ölçer, tartar, karşılaştırır, sınıflandırırız. Gördüğümüz şeyi anlamaya çalışırız; ama anlama teşebbüsü hala  derinlikten yoksundur, çünkü zihinle sınırlıdır.

Bakmak ise bambaşkadır. Bakmak, bütün bilgi, inanç, erdem ve kusurlarımızı; yaşadıklarımızı, hayallerimizi, korkularımızı, arzularımızı ve hayal kırıklıklarımızı da beraberinde taşır.
Bakmak, hem kültürel hem de psikolojik bir eylemdir. Sadece gözlerle değil, ruhla da bakarız.
Bakış, kim olduğumuzu belirler ve dünyayı nasıl algıladığımızı şekillendirir.

Dünyada kaç insan varsa, o kadar farklı bakış olduğunu da bilmek zorundayız.
Hiç kimsenin bakışı bir diğerine benzemez.
Her insan, kendi hikayesinin, coğrafyasının, acılarının, sevinçlerinin, kararlarının, değerlerinin taşıyıcısıdır.
Bu yüzden, herkesin ilgisini çeken, içini titreten şey de farklıdır.
Kimse sana neye bakman gerektiğini öğretemez. Kimse sana “Şuna dikkat et” diyemez. Bunun okulu da yoktur.
Çünkü bakış, senin en kişisel alanındır.
Ve o bakıştan doğan her eser, her söz, her hareket, senin parmak izindir.

Ama bazen, bu sonsuz farklılıklar içinde kayboluruz. Kendi bakışımızı anlamakta, ona yön vermekte zorlanırız.
Bakışı anlamıza yardımcı olacak dört temel bakış türünü burada blogumda anlatmak istiyorum.
Bunu bir yol haritası olsun diye yapmaya karar verdim  sonunda hangi yola sapacağına, hangi manzaraya bakacağına karar verecek olan kişinin kendisidir.

Bakışımız dünyaya bıraktığımız eşsiz bir izdir.

“İnsan, kökleri kendinde, dalları diğer insanlara ve göğe uzanan bir ağaç gibidir.”
Köklerini sağlam tutmak (kendine sorumluluk), dallarını sevgiyle uzatmak (başkalarına sorumluluk), ve göğe, yani insanlık onuruna yükselmek (evrensel sorumluluk), yaşamın bütünlüğünü sağlar.

İnsanın bu hayatta en büyük sorumluluğu, önce kendisine, sonra diğer insanlara karşı olandır. Kendine karşı sorumluluğu, hayatta olmasının anlamını keşfetmekle başlar. Kendini tanımak, ne istediğini, neyi sevdiğini, neyi reddettiğini anlamak… Kendi iç dünyasında bir denge kurmadan, başka birine uzanmak mümkün değildir. İnsan önce kendi ruhunun sesini duymalı, kendi yaralarını görmeli, onları sarmayı bilmelidir. Çünkü başkalarına şefkat gösterebilmek için önce kendi içimizdeki fırtınaları dindirmeliyiz.

Kendine karşı dürüst olmak da büyük bir sorumluluktur. Hayatın içinde sürüklenirken, neyi neden yaptığını, hangi kararın seni gerçekten sen yaptığı sorusunu unutmadan yürümek… Ve elbette kendi bedenine iyi bakmak, ona zarar vermemek, onu korumak da bu sorumluluğun bir parçasıdır. Çünkü bedenimiz, ruhumuzun evi, yürüdüğümüz yolun taşıyıcısıdır. Sağlıklı bir beden ve zihin olmadan, hayata tutunmak güçleşir. Kendine iyi bakmak, aslında hayata ve sana sunulan yaşama şükrandır.

Ve diğer insanlara gelince… Her insan, diğerinin hem aynası hem yol arkadaşıdır. Birlikte yaşıyoruz; birbirimize görünmez iplerle bağlıyız. Kimse kendi başına, kendi içinde tamamlanamaz. Bu yüzden, başkalarına karşı da sorumluluğumuz büyüktür. En basitiyle, saygı göstermek. Bir başkasının varoluşuna, düşüncelerine, duygularına saygı duymak. Onu anlamaya çalışmak. Herkesin bir hikâyesi olduğunu bilmek… Yargılamadan, anlamaya niyet etmek…

İnsan, sadece kendini değil, etrafındaki toplumu da inşa eder. Birbirimize yardım etmek, destek olmak, birlikte güçlenmek… Çünkü toplum dediğimiz şey, bizim aynadaki yansımamızdır. Etrafımızda ne varsa, ona bakarak kendimizi görebiliriz. Ve doğaya, dünyaya karşı da sorumluluğumuz vardır. Bu hayat sadece bize ait değil. Bizden sonra gelenlere, çocuklara, torunlara, hatta göremeyeceğimiz kadar uzaktaki geleceğe karşı da borçluyuz. Doğayı korumak, suya, toprağa, hayvana, ağaca zarar vermemek, onların da hakkı olduğunu unutmamak.

İnsanın kendine ve başkalarına karşı sorumluluğu, aslında yaşamın kendisine duyduğu saygıdır. Hayata, varoluşa, bu muazzam düzene… Çünkü bir yerde eksilen değer, tüm dengeleri sarsar. Bu yüzden insan, hem kendini onarmak, hem dünyayı daha güzel kılmak için var. Kendine sahip çıkarken başkasını da düşünmek, başkasını severken kendini unutmamak… Belki de insan olmanın en derin anlamı burada saklı.

İnsanı Anlamak: Direniş, Ahlak ve İçsel Özgürlük Üzerine Dört Kitaplık Bir Çalışma

Bugün sizlere, insanlık düşüncesini farklı cephelerden ele alan dört önemli eserden yola çıkarak “insan olmanın anlamı” üzerine kapsamlı bir düşünce yürütmek istiyorum. Söz konusu eserler:

1. Immanuel Kant – Pragmatik Açıdan Antropoloji 
2. Immanuel Kant – Salt Aklın Sınırları İçinde Din
3. Louis Lavelle – Felsefe ve İçsel Yaşam
4. Andrea Marcolongo – Aeneis: Direnme Sanatı

Bu dört eser, farklı dönemlere ve düşünce sistemlerine ait olsalar da, insanlık hakkında bize ortak ve evrensel bir hakikati söylerler:

“İnsan olmak, sürekli bir mücadeledir; insan, kendi doğasıyla, tutkularıyla, kaderle ve kötülükle yüzleşerek insan olur.”

Şimdi, bu ortak hakikati adım adım, her bir kitabın penceresinden anlamaya çalışalım.

I. İnsan, Kendiyle Mücadele Eden Bir Varlıktır

Andrea Marcolongo’nun Aeneis: Direnme Sanatı eseri, Roma’nın kurucusu Aeneas’ın hikayesinden yola çıkarak insanın hayattaki direnişini anlatır. Marcolongo’ya göre, Aeneas sadece bir kahraman değil, her insanın kaderinde saklı olan mücadele figürüdür.

• Aeneas, Troya’nın yıkılışından sonra yurdundan olur, sevdiğini kaybeder, halkıyla beraber sürgüne çıkar.
• Fakat tüm bu yıkımlara rağmen ayakta kalır, çünkü insan olmanın özü, yıkıntılar arasından geleceğe yürüyebilmek demektir.

Burada Marcolongo, insanı, düşse de yeniden ayağa kalkabilen, acı çekse de yolundan dönmeyen bir varlık olarak tanımlar. Ve bu “direnme sanatı”, yalnızca bir kahramanlık öyküsü değil, her birimizin günlük hayatında yaşadığı görünmez savaşların adıdır.

Louis Lavelle ise Felsefe ve İçsel Yaşam adlı eserinde, benzer bir kavramı içsel alanımıza taşır:

• Ona göre insan, yalnızca dış dünyaya karşı değil, kendi iç dünyasına karşı da mücadele verir.
• İçsel özgürlük, insanın en değerli ve en zor ulaşılan yanıdır.
• Lavelle, insanın her an kendi varlığını kurmak zorunda olduğunu, yani insanın bir “olma çabası” olduğunu söyler.

Dolayısıyla Lavelle, Aeneas’ın dış dünyadaki direnişini, insanın iç dünyasında, kendi benliğini kurma savaşı olarak yorumlar.

II. İnsan, Ahlaki Bir Varlıktır: Tutkular ve Aklın Mücadelesi

Kant’ın Antropoloji Pragmatik Açıdan eseri, insanı hem doğa yasalarına bağlı bir varlık, hem de akıl ve ahlak sahibi bir özne olarak ele alır.

• Kant’a göre insan, tutkulara, arzulara ve eğilimlere sahiptir. Bizi harekete geçiren güçlü içgüdülerimiz vardır.
• Ancak insan, yalnızca bu doğa güçlerinin yönlendirdiği bir varlık değildir. Aklı sayesinde, neyin doğru, neyin yanlış olduğunu bilebilir.

Burada Kant, insanı çift kutuplu bir varlık olarak gösterir:

1. Hayvani yönüyle doğaya bağlı
2. Aklı ve ahlakı sayesinde doğanın ötesine geçebilen

Kant’ın derin sezgilerinden biri şudur:

“İnsan, kendi içinde bir savaş alanıdır. Tutkularıyla aklı, doğasıyla ahlakı arasında sürekli bir çatışma yaşar.”

İşte bu savaş, insanın asıl mücadelesidir.

III. İnsan, Kötülüğe Eğilimli Ama İyiliği Seçebilen Bir Varlıktır

Kant’ın Salt Aklın Sınırları İçinde Din adlı eseri, insan doğasındaki kötülük sorununu ele alır. Kant’a göre insan:

• Doğası gereği, kötülüğe eğilimlidir.
• Bencil çıkarlar, kibir, hırs gibi eğilimler, insanın içinde her zaman mevcuttur.
• Ancak insanın büyüklüğü, bu kötülüğe rağmen iyiliği seçebilmesidir.

Kant, bu mücadeleyi ahlaki bir savaş olarak tanımlar:

“İnsanın içinde hem şeytani eğilimler hem de ahlaki yasa vardır. Gerçek insanlık, ahlaki yasayı seçebilme cesaretinde ortaya çıkar.”

Burada Kant, insanı basit bir “iyi” ya da “kötü” varlık olarak değil, seçimleriyle insanlaşan bir varlık olarak görür.

IV. Dört Kitabın Ortak Mesajı: İnsan Olmak Bir Mücadeledir

Bütün bu eserleri birleştirdiğimizde ortaya çıkan büyük resim şudur:

1. Marcolongo ve Lavelle, insanın direniş ve içsel özgürlük yoluyla kendi kaderini inşa edebileceğini gösterir.
2. Kant, insanın akıl ve ahlak yoluyla tutkularını dizginleyebileceğini ve kötülüğe rağmen iyiliği seçebileceğinianlatır.

Hepsi şunu söyler:

“İnsan, yalnızca doğuştan gelen özellikleriyle değil, mücadele ederek, direnerek, ahlakı ve içsel özgürlüğü seçerek insan olur.”

İnsanın gerçek anlamda insan olabilmesi için, kendini sorgulaması, karanlık yönleriyle yüzleşmesi, doğruyu ve iyiyi seçmek için çaba göstermesi gerekir.

V. Bugün İçin Anlamı: Neden Hâlâ Önemli?

Bu dört kitabın mesajı, bugün bizler için de son derece günceldir.

• Modern dünyada, savaşlar, krizler, teknolojinin insanı yalnızlaştırması, insan doğasının sınandığı yeni meydan okumalar var.
• İnsan, tüketim ve haz kültürünün esiri olmaya itiliyor.
• Bencil çıkarlar, kısa vadeli kazançlar, doğa ve insanın yok sayılması, her gün ahlakın sınandığı sahnelerdir.

Ama tüm bunlara rağmen, insan olmanın özünü, bu dört eser şöyle hatırlatıyor:

“İnsan olmak, kötülüğe ve yıkıma rağmen direnmek, içsel özgürlüğünü korumak, ahlaki olarak doğru olanı seçmektir.”

VI. Sonuç: İnsan, Her Gün Yeniden İnşa Edilmesi Gereken Bir Varlıktır

Sonuç olarak, insan, her sabah yeniden kendini kurması gereken, ahlaki ve içsel bir mücadele içinde var olan bir varlıktır.

“Her insan, kendi içinde Aeneas’tır: yıkıntılar arasından yürüyen, geçmişin yükünü omuzlayan, geleceği inşa etmeye çalışan kişidir.”

Ve Lavelle’in dediği gibi, insan içine dönerse, o derin sessizlikte özgürlüğünü ve hakikatini bulabilir.

“İnsanlık, içsel direnişle başlar.”

Küresel Pembe Şarap Pazarı: Yükselen Bir Trendin Anatomisi

Pembe şarap, bir zamanlar sadece yaz aylarına özgü hafif ve ferahlatıcı bir içki olarak görülürken, günümüzde yıl boyunca tüketilen, dünya genelinde giderek daha fazla talep gören bir şarap haline dönüşmüş durumda. Eskiden yaz akşamları güneş batarken aperitif olarak içilen bu pembe renkli şarap artık yemeklere eşlik ediyor ve tüm yıl boyunca sofraları süslüyor.

Bu değişim, tüketici alışkanlıklarındaki dönüşüm, üretim tekniklerindeki yenilikler ve pazarlama stratejilerinin gelişmesiyle yakından bağlantılı.

Son yıllarda pembe şarap pazarı önemli bir büyüme kaydetti. 2022 yılında 3,21 milyar ABD doları değerinde olan bu pazarın, 2030 yılına kadar 5,20 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu, yıllık ortalama %5,5’lik bir büyümeye işaret ediyor. Geleneksel olarak Batı Avrupa ve ABD’de yoğun olarak tüketilen pembe şarap, artık Orta ve Doğu Avrupa, Okyanusya ve Brezilya gibi yeni pazarlarda da kendine yer buluyor. Küresel ölçekte, pembe şarap tüketimi 2022 yılı itibarıyla 19,6 milyon hektolitreye ulaştı ve bu, dünya genelindeki sabit şarap tüketiminin yaklaşık %10’una denk geliyor.

Üretim açısından bakıldığında, Fransa küresel pembe şarap pazarında lider konumda. Onu İspanya, İtalya ve ABD takip ediyor. Bu dört ülke, dünya genelindeki pembe şarap üretiminin %71’ini gerçekleştiriyor. Bu da demek oluyor ki, pembe şarabın küresel ölçekte yükselişi büyük ölçüde Avrupa ve Amerika’daki üreticilerin yönlendirdiği bir süreç. 2014 yılında küresel pembe şarap üretimi 24,3 milyon hektolitre olarak hesaplandı ve bu rakamın yıllar içinde artarak devam ettiği görülüyor.

Pembe şarabın tüketici nezdinde giderek daha fazla kabul görmesi, onun esnek ve uyumlu yapısıyla da doğrudan ilişkili. Hafif yapısı ve farklı yemeklerle kolay eşleşebilmesi, pembe şarabı geniş bir kitle için cazip hale getiriyor. Son yıllarda sosyal medya platformlarında “rosé all day” gibi akımların yayılması, bu şarap türünü hem günlük tüketim hem de özel etkinliklerde popüler bir tercih haline getirdi. Bunun yanında, premium segmentteki pembe şarapların yükselişi de dikkat çekiyor. Şarap severler artık daha sofistike ve özgün tatlar arıyor, bu da üreticileri daha özel bağcılık yöntemleri ve nadir üzüm çeşitleri kullanmaya yönlendiriyor.

Ambalaj konusundaki yenilikler de pembe şarabın popülaritesini artıran faktörler arasında. Kutu içinde sunulan pembe şaraplar, genç tüketicilere hitap eden pratik bir seçenek olarak giderek daha fazla tercih ediliyor. Aynı zamanda, sürdürülebilir üretim anlayışının yaygınlaşmasıyla birlikte, çevre dostu ambalajlama çözümleri de pazarda önemli bir yer edinmeye başladı. Bunun yanında, e-ticaretin yaygınlaşması pembe şarabın tüketicilere ulaşmasını kolaylaştırıyor ve şarap severlerin farklı bölgelerden pembe şarapları keşfetmesine olanak tanıyor.

Pembe şarabın geleneksel olarak yaz aylarına özgü bir içki olarak algılanması, son yıllarda kırılmaya başlayan bir kalıp. Fransa gibi ülkelerde pembe şarap tüketimi yılın her dönemine yayılmış durumda. Bu da pembe şarabın sadece sıcak yaz günlerinde değil, yılın her mevsiminde tüketilebilecek bir şarap türü olarak konumlandığını gösteriyor. Özellikle yemek eşleşmeleri konusunda artan farkındalık, pembe şarabın yalnızca hafif yemeklerle değil, daha geniş bir mutfak yelpazesiyle de uyumlu olduğunu ortaya koyuyor.

Bununla birlikte, pembe şarap pazarı bazı zorluklarla da karşı karşıya. Özellikle geleneksel pazarlarda doygunluğa ulaşılması, üreticileri rekabet avantajı sağlamak için yenilik yapmaya zorluyor. Ayrıca, kırmızı ve beyaz şarap gibi diğer kategorilerle rekabet içinde olması, pembe şarabın kendine özgü bir kimlik yaratmasını gerektiriyor. Üreticiler bu durumu aşmak için yeni üzüm çeşitleri deniyor, üretim süreçlerini geliştiriyor ve organik sertifikalara yönelerek çevre dostu yaklaşımlar benimsiyor.

Sonuç olarak, pembe şarabın küresel pazarda yükselişi devam ediyor ve bu eğilim önümüzdeki yıllarda da sürecek gibi görünüyor. Artık sadece yaz aylarına özgü bir içki olmaktan çıkan pembe şarap, yıl boyunca tüketilen ve şarap kültürünün ayrılmaz bir parçası haline gelen bir içki konumuna ulaştı. Yeni nesil tüketicilerin ilgisi, üreticilerin inovatif yaklaşımları ve dijital satış kanallarının genişlemesiyle birlikte, pembe şarabın önümüzdeki yıllarda da küresel pazardaki etkisini artırması bekleniyor.Yazdan yaza mı? Bütün sene mi?