Tropik Bir Güzellik: Jonathas de Andrade’nin Dünyasına Yolculuk
Jeu de Paume Paris’in en önemli fotoğrafa adanmış müzesi. Château de Tours ise Jeu de Paume tarafından yönetilen Tours kentindeki fotoğragf müzesi. Bu yaz sanatseverleri Brezilyalı sanatçı Jonathas de Andrade’nin duyusal ve politik açıdan çarpıcı işlerini sergiliyor. 20 Haziran – 9 Kasım 2025 tarihleri arasında açık kalacak sergi, “Gueule de bois tropicale et autres histoires” (Tropikal Sarhoşluk ve Diğer Hikâyeler) başlığı altında bir kimlik manzarası diyebiliriz.
Bu sergi, sadece Brezilya’nın kuzeydoğusundan gelen bir ses değil, aynı zamanda evrensel olarak bastırılmış halkların, unutulmuş işçilerin ve dışlanan bedenleri de bize anımsatıyor. Andrade’nin işleri; antropoloji, eğitim, tiyatro ve etnografiyle harmanlanan bir estetik-politik okuma sunuyor.
“Ressaca Tropical” ile Başlayan Bir Arkeolojik yaklaşım
“Ressaca Tropical (2009)”
Serginin isim işlerinden biri olan “Ressaca Tropical”, Andrade’nin eline geçen eski bir günlüğü ve Recife kentine ait kişisel fotoğrafları birleştirerek hem belgesel hem de kurmaca bir kent portresi sunuyor. Bu görsel anlatı, bedenin coşkusu ile şehir planlamasının yarım kalmış modernlik arayışı arasındaki çatışmayı görünür kılıyor. Tropikal bir baş dönmesi, hem bireyin hem toplumun geçmişine dair bir sersemlik hâlini temsil ediyor.
“Educação para Adultos”: Alfabenin Ötesinde Bir Bilinçlenme
[Buraya “Educação para adultos (2010)” işine ait görseli yerleştirin]
Brezilyalı pedagog Paulo Freire’nin devrimci eğitim anlayışından ilham alan bu yerleştirme, okuryazarlık kadar farkındalık yaratmayı da hedefliyor. Andrade, annesinin eğitimcilik anılarından yola çıkarak oluşturduğu bu çalışmada, sözcüklerle imgeleri bir araya getirerek politik, erotik ve çoğu zaman ironik çağrışımlarla izleyicinin katılımını tetikliyor.
Beden, Arzu ve Bellek: “Cartazes para o Museu do Homem do Nordeste”
“Cartazes…”
Bu hayalî etnografik müze kampanyasında Andrade, Recife sokaklarından derlediği portrelerle toplumsal cinsiyet ve arzu ile ilgili bir seri oluşturuyor. Homoerotik estetikle yoğrulmuş bu görsel dil, maskülenliğe gönderme yapıyor.
Doğa ve İnsan Arasında Bir Fantezi: “O Peixe”
“O Peixe (2016)” Balık adlı video’dan alıntı.
Balıkla kurulan neredeyse mistik bir yakınlık ritüeli… Bu 37 dakikalık video işi, avlanan balıklara sarılan erkek bedenlerini gösterirken, arzu, ölüm, şiddet ve şefkat gibi kavramları iç içe geçiriyor. Tropik fantezilerle yüklü bu sahneler, çevre ile insan arasındaki karmaşık bağı sorguluyor. Görüntüler tutulan balığa veda töreni gibi algılanabilir.
Direnişin Sessiz Dili: “Jogos Dirigidos”
“Jogos Dirigidos (2019)”
Piauí bölgesindeki işitme engelli bireylerin kendi aralarında geliştirdikleri özgün işaret dili, Augusto Boal’ın tiyatrosuyla harmanlanıyor. Sessiz bir dilin direnişe, kolektifliğe ve anlatıya dönüşümünü belgeleyen bu film, görünmeyeni görünür kılıyor.
Kadim Haritalar, Yeni Yorumlar: “Fome de Resistência”
“Fome de Resistência (2020)”
Kayapó kadınlarının, Brezilya ordusuna ait askeri haritalar üzerine yaptığı çizimlerle hazırlanan bu projede, harita sadece bir coğrafi veri değil, aynı zamanda bir kültürel direniş aracına dönüşüyor. Andrade burada, yerli bilgeliğin görünürlük ve süreklilik kazanmasını sağlıyor.
Kayıp Eşyalarla Örülen Bir Topluluk: “Achados e Perdidos”
“Achados e Perdidos (2020)”
Bir zamanlar kamusal havuzlarda unutulmuş erkek mayoları, geleneksel yontucuların ellerinde bedensiz torsolara dönüşüyor. Bu iş, queer beden politikalarıyla popüler sanat formlarını iç içe geçirerek mizahi ve kışkırtıcı bir ifade kullanmayı amaçlıyor.
Direnişin Mutfak Eşyaları: “A batalha do todo dia de Tejucupapo”
“Tejucupapo (2022)”
Küçük bir köyde kadınların Hollandalı işgalcilere karşı verdiği tarihsel direnişi belgeleyen bu proje, gündelik ev eşyalarının nasıl sembollere dönüşebileceğini gösteriyor. Andrade’nin duyarlılığı, nesneleri çağdaş bir şiirsellikle anlatıyor.
Sokaktan Sahneye: “Olho da Rua”
“Olho da Rua (2022)”
Yüz evsiz bireyle hazırlanan bu altı perdelik film, yoksulluğun sadece bir gösteri öğesi olmadığını, örgütlenme ve kolektif bir bilinci yaratabileceğini göstermeye çalışıyor. Bir yemek sofrası etrafında kurulan bu sahne, hem estetik hem de etik bir davet olarak algılanabilir.
Sergiyle ilgili Bilgiler
Yer: Château de Tours, 25 avenue André-Malraux, 37000 Tours
Tarih: 20 Haziran – 9 Kasım 2025
Saatler: Salı–Pazar 14:00–18:00 (Pazartesi ve 14 Temmuz kapalı)
Giriş: 5€ (İndirimli: 2,5€) – 27 yaş altı için ücretsiz
Küratör: Marta Ponsa
Organizasyon: Jeu de Paume & Saison Brésil France 2025
Sanat bakışı ile Toplumsal Bellek
Jonathas de Andrade’nin işleri, sadece bir coğrafyaya ya da kimliğe değil, sanki hepimize ve tüm insanlığa ait. Her işi bir soru, her sergisi bir davet niteliğinde. Ve “Gueule de bois tropicale” ile bize sorduğu şey şu: Hangi belleği, hangi bakışla taşıyoruz?
