Che’nin fotoğrafçısı Rene Burri’nin ardından

Maison Europenne de la Photographie’de geçen hafta kaybettiğimiz Magnum Fotoğrafçısı Rene Burri’nin sergisi, yine Paris’te Salı Fotoğraf grubu Türk fotoğrafçılarının ortak sergisinden 2 gün sonra kapanıyor.

Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim
Yüreğimde bir çocuk cebimde bir revolver
Bu aşk burada biter iyi günler sevgilim
Ve ben çekip giderim bir nehir akıp gider
A.B.

Bir devrimcinin aşkını öldürüp gittiği gibi Rene Burri de bu yaşamdan öyle ayrıldı gitti geçen hafta.

Yıl 1946. Yer Zurih, Bürklipaltz. Dönemin İngiltere Başbakanı Wiston Churchill, üstü açık siyah bir arabada halkı selamlıyor. Arka fonda meraklı gözlerle onu izleyen insanlar ve ağaçlar… Fotoğraf meraklısı babasından ödünç aldığı Kodak marka makineyle anı ölümsüzleştiren ise 13 yaşındaki René Burri. Deneyimsiz, fotoğraf sanatının incelikleri konusunda eğitimsiz toy bir çocuğun böylesi ‘düzgün’ bir kare çekmesine şaşırmamak mümkün değil.

Phaidon yayınevinden çıkan monografinin bu açılış fotoğrafını sonraki yıllarda sayısız ikon fotoğraf izliyor. René Burri, Picasso, Giacometti, Le Corbusier, Ingrid Bergmann, Ursula Andress gibi sanat dünyasının sayısız ünlü ismini portreliyor. Ancak en ünlü portresi “Küstah, kibirli ama etkileyici bir insandı. Sanki kafeste bir kaplan” diye tanımladığı sigarlı Che Guevera oluyor.

Ünlülerin yanısıra Berlin duvarının böldüğü Almanya’dan, Sovyetler Birliği’nden, Komunist Çin’den, Brezilya’dan da anlamlı kareleri gelecek nesillere armağan ediyor.

Burri sinema ve resim sanatına da aşık bir sanatçı. Zürih Sanat Okulu’nda eğitim gördükten sonra kariyer olarak sinemayı seçiyor ama pek başarılı olduğu söylenemez. 17 yaşında fotoğraf eğitimi alıyor ve ilk belgesellerini bu yıllarda gerçekleştiriyor. 1955 yılında Werner Bishof’un dikkatini çekiyor ve Magnum Photos ajansına giriyor. Sağır dilsiz çocuklar röportajı Life dergisinde yayımlanınca dünyayı dolaşmaya başlıyor. Mısır, Çekoslovakya, Brezilya, Türkiye gibi pek çok ülkede fotoröportajlar gerçekleştiriyor. 1982 yılında Magnum Photos’un başkanı oluyor. Ve ölmeden önce yaklaşık 30 bin fotoğraflık arşivini Lozan’daki Eliseo Müzesine bağışlıyor.

Yalnızca kalbiyle yaşayan eski hayal çocuklarıyız. E.T:

81 yaşında yitirdiğimiz Burri, Guardian’la yaptığı söyleşide, “Fotoğraf bir andır, deklanşöre bastıktan sonra geriye dönemezsin” demişti. Burri hayatı boyunca iki zıt faktörü, estetik duyarlılık ve sosyo-politik yanı buluşturmayı başarmıştır. Sanatını gücü fotoğraflarındaki temiz görüş, belirgin ve dengeli kompozisyon, güçlü içerik ve çizgilerde saklıdır. Bu nedenle stilini ‘ideolojik’ olarak tanımlamak mümkündür. Sözü edilen ideoloji, fotoğrafçının demokratik ruhla çalışması, gerçeğin reprodüksüyonu tuzağına düşmemesi.

Rene Burri, 2006 yılında fotoğraf sanatına olan katkılarıyla nedeniyle İngiltere Royal Photographic Society özel fahri kardeşlik ödülünü aldı.
Giden fotoğrafçının ardından söylenecek en güzel söz: “Işığı bol olsun”